Διάκριση, η κορωνίδα των αρετών

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

 Διάκριση, η κορωνίδα των αρετών

Ανάλογη με την πνευματική μας κατάσταση είναι και η διάκρισή μας

– Γέροντα, γιατί οι Πατέρες λένε ότι η αρετή της διακρίσεως είναι «μείζων πασών των αρετών»1;

– Η διάκριση δεν είναι απλώς μια αρετή· είναι η κορώνα, το στεφάνι, των αρετών.

Ανάλογη με την πνευματική μας κατάσταση, ανάλογη με την ποιότητα των αρετών μας, είναι και η διάκρισή μας. Αν οι αρετές μας είναι χάρτινες, χάρτινο θα είναι και το στεφάνι τους, η διάκριση δηλαδή που θα έχουμε. Αν οι αρετές μας είναι από μπρούντζο, μπρούντζινο θα είναι και το στεφάνι τους. Αν είναι από χρυσό, χρυσό θα  είναι  και  το  στεφάνι  τους.  Αν  οι  αρετές  μας  έχουν  διαμαντόπετρες, διαμαντόπετρες θα έχη και το στεφάνι τους, η διάκριση.

– Γέροντα, τί είναι διάκριση;

– Διάκριση είναι η πνευματική όραση. Και πνευματική όραση έχει εκείνος που έχει εξαγνισμένο νού· γι᾿ αυτό έχει και πνευματική διαύγεια και θείο φωτισμό.

– Γέροντα, ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει: «Με τα δύο μάτια βλέπουμε

σωματικά και με την διάκριση βλέπουμε πνευματικά»2.

– Έτσι είναι. Βλέπεις, αν τα μάτια μας είναι γερά, βλέπουμε καλά, ενώ, αν έχουμε μια πάθηση στα μάτια, δεν βλέπουμε καλά. Το φως μας είναι ανάλογο με την υγεία των ματιών μας. Το ίδιο συμβαίνει και στην πνευματική ζωή. Ανάλογη με την πνευματική μας υγεία είναι και η πνευματική μας όραση, η διάκρισή μας.

– Γέροντα, πώς ανοίγουν τα μάτια της ψυχής;

–  Με  λάσπη  δεν  άνοιξε  ο  Χριστός  τα  μάτια  του  τυφλού3;  Αλλά,  για  να

ανοίξουν τα μάτια της ψυχής μας, πρέπει να πετάξουμε από πάνω μας την λάσπη της αμαρτίας. «Ιλύν γαρ εκτινάξας όμματος νόου»4, δεν λέει; Αν δεν πετάξουμε τον εαυτό μας και δεν ελευθερωθούμε από τον παλαιό μας άνθρωπο, αλλά υπάρχη μέσα μας φιλαυτία, εγωισμός, ανθρωπαρέσκεια, δεν μπορούμε να έχουμε διαύγεια πνευματική.

Όσο προχωρεί ο άνθρωπος στην πνευματική ζωή, τόσο περισσότερο ανοίγουν

τα μάτια της ψυχής του. Ο νούς του λαμπικάρεται, διακρίνει καλύτερα τα σφάλματά του και τις πολλές ευεργεσίες του Θεού, ταπεινώνεται, συντρίβεται εσωτερικά και έρχεται φυσιολογικά η Χάρις του Θεού, ο θείος φωτισμός, και αποκτά διάκριση. Τότε σε κάθε περίπτωση βλέπει καθαρά ποιό είναι το θέλημα του Θεού και δεν σκοντάφτει στην πνευματική του πορεία. Γιατί η διάκριση είναι το τιμόνι που οδηγεί τον άνθρωπο με ασφάλεια, ώστε να μην ξεφεύγη από τον ίσιο δρόμο και να μην πέφτη ούτε από δεξιά ούτε από αριστερά.

– Όταν, Γέροντα, ξεκινάη κανείς από καλή διάθεση να κάνη κάτι καλό και τελικά φθάνη στα άκρα και γίνεται κακό, λείπει η διάκριση;

– Μπορεί να ξεκινάη καλά, αλλά, αν δεν προσέξη, μπαίνει ο εγωισμός μέσα και ξεφεύγει. Όταν μπαίνη ο εαυτός μας, το εγώ μας, στις ενέργειές μας, δημιουργούνται εμπάθειες και μετά αλωνίζει ο διάβολος. Γι᾿ αυτό να προσπαθήτε να ζήτε εσωτερικά, ταπεινά, να εργάζεσθε στην αφάνεια, για να έχετε τον θείο φωτισμό. Όποιος ζη εσωτερικά, ταπεινά, ξεπερνάει τις ανθρώπινες μικρότητες, τους φανατισμούς κ.λπ., και γίνεται ζηλωτής με την καλή έννοια.

– Γέροντα, δυσκολεύομαι να διακρίνω ποιό είναι το σωστό σε κάθε περίπτωση.

– Έχεις ανάγκη από εξαγνισμό, για να έλθη η διαύγεια η πνευματική. Να διαβάζης Λαυσαϊκό, Λειμωνάριο, Φιλόθεο Ιστορία και τον Αββά Βαρσανούφιο και να καθρεφτίζης σ᾿ αυτά τον εαυτό σου, για να αποκτήσης πνευματικό αισθητήριο. Τότε θα μπορής να ξεχωρίζης το χρυσό από το μπακίρι και θα γίνης χρυσοχόος πνευματικός.

Κάθε αρετή έχει ανάγκη από διάκριση

– Γέροντα, ο Αββάς Ισαάκ γράφει: «Ο Θεός ως προς την διάκρισιν λογίζεται την αρετήν»5.

– Έτσι είναι. Κάθε πράξη μας, για να  είναι ευάρεστη στον Θεό, και κάθε αρετή, για να είναι πράγματι αρετή, έχει ανάγκη από διάκριση. Η διάκριση είναι το άλας των αρετών. Γι' αυτό και ο Χριστός μας λέει στο Ευαγγέλιο: «Πάσα θυσία αλί αλισθήσεται»6. Η άσκηση, ας υποθέσουμε, πόση διάκριση χρειάζεται! Πρέπει να λάβη υπ᾿ όψιν του ο άνθρωπος τις δυνάμεις που έχει, την πνευματική του κατάσταση κ.λπ. Αν ξεπεράση κανείς τα όρια, θα φθάση να μην μπορή να κάνη τίποτε και αυτό θα είναι εις βάρος όλης της πνευματικής του ζωής. Γι᾿ αυτό οι Πατέρες λένε ότι τα υπέρμετρα είναι του διαβόλου7. Για τον Μέγα Παΐσιο λ.χ. που μπορούσε να μείνη και είκοσι μέρες νηστικός, αν έκανε συνέχεια τριήμερα, αυτό δεν θα ήταν υπερβολή. Για έναν όμως που τρέμουν τα πόδια του και δεν μπορεί να κρατήση το τριήμερο8 ούτε μια φορά τον χρόνο, αν θέλη να κάνη συνέχεια τριήμερα, αυτό είναι υπέρμετρο, ήγουν εκ του διαβόλου.

– Γέροντα, στην άσκηση καταλαβαίνω ότι χρειάζεται διάκριση, αλλά για τις

άλλες  αρετές  δυσκολεύομαι  να  το  καταλάβω.  Θα  μπορούσατε  να  μας  πήτε  ένα παράδειγμα;

– Να πάρουμε εσένα για παράδειγμα· εσύ έχεις καρδιά μάνας καί..., να πω και το πιο κάτω;

– Ναί, Γέροντα.

– Και τρόπο ...κακιάς μητρυιάς. Έχεις τόση θυσία, τόση αυταπάρνηση, τόση καλωσύνη, και δεν έχεις διάκριση. Δεν προσέχεις να δής ποιός είναι αυτός που σού μιλάει και τί ακριβώς θέλει· δεν σκέφτεσαι πώς πρέπει να του φερθής, αλλά τον παίρνεις   σβάρνα.   Ο   άλλος   όμως   που   δεν   βλέπει   την   καρδιά   σου   αλλά   την

συμπεριφορά σου, στενοχωριέται.

– Δηλαδή, Γέροντα, τί πρέπει να κάνω;

– Να παρακαλάς τον Θεό να σού δίνη φώτιση, για να τα αντιμετωπίζης όλα με διάκριση. Οπλίσου τώρα με την υπομονή και την προσευχή και σιγά-σιγά θα αποκτήσης και διάκριση.

Και η αγάπη χρειάζεται διάκριση

– Γέροντα, ο Αββάς Ποιμήν λέει: «Μάθε τί θέλει ο αδελφός και ανάπαυσέ τον»9. Τί θέλει να πη ακριβώς;

– Εννοεί να μάθης τί ανάγκη έχει ο αδελφός σου, ο πλησίον σου, και ανάλογα να τον αναπαύσης, με την καλή έννοια. Γιατί και η αγάπη χρειάζεται διάκριση. Αν κάποιος λ.χ. είναι γαστρίμαργος, δεν πρέπει να του δίνης συνέχεια νόστιμα φαγητά, γιατί αυτό θα τον βλάψη. Θα κάνης νόστιμο φαγητό για έναν που έχει ανορεξία, για να μπορέση να το φάη. Ή, αν κάποιος έχη ζάχαρο και του δίνης γλυκά, αγάπη είναι αυτή;

– Γέροντα, πώς γίνεται να αγαπάη κανείς το ίδιο όλους τους ανθρώπους και να τους αγαπάη με διάκριση;

– Αγαπάει όλους το ίδιο, αλλά δεν εκδηλώνει την αγάπη του σε όλους το ίδιο. Άλλον  τον  αγαπάει  από  μακριά,  γιατί  χρειάζεται  να  τον  κρατήση  σε  απόσταση, άλλον από κοντά, ανάλογα με το τί ωφελεί τον καθένα. Σε έναν δεν πρέπει καθόλου να μιλήση, σε άλλον πρέπει να πη δυο λόγια, σε άλλον λίγα παραπάνω.

– Μπορεί, Γέροντα, η εκδήλωση της αγάπης μου να βλάψη τον άλλον;

– Αν ο άλλος έχη φιλότιμο και εσύ του δείξης πολλή αγάπη, τότε αλλοιώνεται με την καλή έννοια και προσπαθεί με κάθε τρόπο να σε ευχαριστήση, να μη σε λυπήση. Ο αναιδής όμως, αν του δείξης πολλή αγάπη, γίνεται ακόμη πιο αναιδής, γιατί η πολλή αγάπη τους μεν φιλότιμους τους κάνει πιο φιλότιμους, τους δε αναιδείς τους κάνει πιο αναιδείς. Οπότε, όταν δής πώς δεν βοηθάς με την αγάπη σου, την λιγοστεύεις με διάκριση· αλλά και αυτό από αγάπη το κάνεις.

– Γέροντα, υπάρχει περίπτωση να κάνω μία θυσία με καθαρά ελατήρια και να φθάσω στην αγανάκτηση;

– Ναί, γι᾿ αυτό η θυσία πρέπει να γίνεται με διάκριση. Να προσέχης να μην

ξεπερνάς την αντοχή σου, γιατί και οι σωματικές δυνάμεις έχουν όριο. Όταν ξεπεράσης την σωματική αντοχή σου, τότε, αν κάποιος σού πή: «τίποτε δεν έκανες απ᾿  το  πρωί»,  μπορεί  να  πής  μέσα  σου:  «Βρέ  τον  αχάριστο!  Εγώ  απ᾿  το  πρωί σκοτώθηκα στην δουλειά, κι αυτός λέει ότι δεν έκανα τίποτε!». Έτσι πάνε όλα χαμένα.

– Άν, Γέροντα, προς στιγμήν μέσα μου αγανακτήσω, αλλά αμέσως σκεφθώ ότι

συνέβη αυτό, γιατί τα ελατήριά μου δεν ήταν καθαρά, τότε πάλι τα χάνω όλα;

– Σ᾿ αυτήν την περίπτωση σού δίνει μια σπρωξιά το ταγκαλάκι κι εσύ του δίνεις μια σφαλιάρα. Οπότε τρώει το ταγκαλάκι την σφαλιάρα και φεύγει.

Η διάκριση δεν έχει όρια και κανόνες

– Γέροντα, η διάκριση έχει ένα ορισμένο μέτρο;

– Όχι, η διάκριση δεν έχει ορισμένο μέτρο· δεν έχει όρια και κανόνες. Έχει και το «όχι», έχει και το «ναί»· έχει και το λίγο, έχει και το πολύ. Σε μια αδελφή που έχει διάκριση δεν χρειάζεται να της πής τί να κάνη ή πώς να μιλήση. Κινείται πάντοτε σωστά, γιατί πάντοτε σκέφτεται πνευματικά. Έχει θείο φωτισμό και αισθητήριο πνευματικό.

–  Γέροντα,  κάποια  φορά  μου  είπατε  ότι  έχω  στενοκεφαλιά.  Τί  ακριβώς εννοούσατε;

– Βλέπεις στενά τα πράγματα· κοιτάς μόνον τί πρέπει να γίνη και αδιαφορείς για τον άνθρωπο. Στην Ακολουθία λ.χ. λές: «Η τάδε αδελφή πρέπει να σταθή εκεί και να ψάλη αυτό». Δεν εξετάζεις αν έχη κουράγιο να σταθή κι αν μπορή να το ψάλη αυτό. Να βλέπης πρώτα πότε και πώς πρέπει να εφαρμοσθή το «πρέπει» και ύστερα να ζητάς την εφαρμογή. Δεν έχεις διάκριση, και γι᾿ αυτό τα αντιμετωπίζεις όλα ξερά, τυπικά.

Για να εφαρμόση κανείς σωστά τους κανόνες της Εκκλησίας και να ωφελήση τους ανθρώπους, πρέπει να έχη πνευματική κατάσταση, για να έχη και πνευματική διάκριση.  Γιατί  αλλιώς  μένει  στο  γράμμα  του  νόμου·  το  γράμμα  του  νόμου  όμως «αποκτείνει»10. Σού λέει ο άλλος: «Το Πηδάλιο11 έτσι γράφει» καί, όπως τα βρίσκει γραμμένα,  τα  εφαρμόζει  κατά  γράμμα·  ενώ  θα  έπρεπε  να  εξετάζη  την  κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Όπως έχω δεί, σε μια περίπτωση μπορεί να κρύβωνται και άλλες χίλιες περιπτώσεις. Το επιτίμιο λ.χ. πρέπει να είναι ανάλογο με τον άνθρωπο, με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, με το σφάλμα που έκανε, με την μετάνοια που έδειξε και τόσα άλλα· δεν υπάρχει μία συνταγή, ένας κανόνας.

Η διάκριση, ο θείος φωτισμός, είναι το πάν σε όλες τις περιπτώσεις. Γι᾿ αυτό πάντα εύχομαι, φώτιση-φώτιση να δίνη ο Θεός στον κόσμο. «Χριστέ μου, λέω, έχουμε χάσει και το σπίτι μας και τον δρόμο που πάει σ᾿ αυτό. Φώτισέ μας να βρούμε το σπίτι μας, τον Πατέρα μας. Δώσε μας την θεία γνώση».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1  Του εν Αγίοις Πατρός ημών Ιωάννου του Δαμασκηνού, Λόγος ψυχωφελής και θαυμάσιος,

Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, τόμος Β´, εκδ. «Αστήρ», Αθήναι 1975, σ. 237.

2  Βλ. Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ , Λόγος ΚϚ´, μέρος Β´, παρ. ο´, εκδ. «Αστήρ», Αθήναι

1970, σ. 145.

3 Βλ. Ιω. 9, 6.

4 Από τον ειρμό της α´ ωδής του ιαμβικού κανόνος της Πεντηκοστής.

5 Αββά Ισαάκ του Σύρου, Οι Ασκητικοί Λόγοι, Λόγος ΝΗ´, σ. 210-211.

6 Μάρκ. 9, 49.

7 Το Γεροντικόν, Αββάς Ποιμήν ρκθ´, σ. 97.

8    Τριήμερο:  Οι  τρεις  πρώτες  ημέρες  της  Μεγάλης  Τεσσαρακοστής  κατά  τις  οποίες απέχουμε από τροφή και νερό.

9 Πρβλ. Το Γεροντικόν, Αββάς Ποιμήν Ϟβ´, σ. 93.

10 Βλ. Β´ Κορ. 3, 6.

11 Συλλογή Κανόνων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία περιέχει τους Ιερούς Κανόνες των

Οικουμενικών Συνόδων, τους Αποστολικούς Κανόνες, καθώς και τους Κανόνες των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, με σύντομη ερμηνεία. Την συνέταξαν κατά το 1793 ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης και ο μοναχός Αγάπιος.

Εισαγωγή στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο απο το Βιβλίο :

ΛΟΓΟΙ Ε΄  ΠΑΘΗ ΚΑ ΑΡΕΤΕΣ

ΓΕΡΟΝΤΟΣ  ΠΑΪΣΙΟΥ  ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

© Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Μοναζουσῶν

«Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος»

Η ηλεκτρονική επεξεργασία  μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο

©ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 http://www.alavastron.net/

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: