Η πίστη και η ελπίδα στον Θεό

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

 Η πίστη και η ελπίδα στον Θεό

Όλο το κακό σήμερα προέρχεται από την απιστία

– Γέροντα, βλέπω ότι μερικοί άνθρωποι που δεν πιστεύουν στον Θεό, έχουν έντονη την επιθυμία να γνωρίσουν τον κόσμο, να ταξιδέψουν, να διασκεδάσουν.

– Όταν ο άνθρωπος δεν πιστεύη στην άλλη ζωή, ζητάει να γνωρίση τον κόσμο, να χαρή σ᾿ αυτήν την ζωή εκείνο, το άλλο..., και τελικά τί βγαίνει; Έχει συνέχεια μέσα του ένα κενό. Ενώ, άμα πιστέψη στον Θεό, γνωρίζει τον Θεό, τον γνωρίζει ο Θεός1, και τότε νιώθει μέσα του γεμάτος.

– Γέροντα, αν οι άνθρωποι σκέφτονταν ότι αυτή η ζωή είναι πρόσκαιρη, δεν θα άλλαζαν;

– Εξαρτάται. Αν πούμε τώρα: «τελειώνει ο κόσμος», ένας που δεν πιστεύει θα αποθρασυνθή περισσότερο και θα ορμήση στο κακό, στην αμαρτία. Ένας όμως που πιστεύει, θα φρενάρη τον εαυτό του. «Τί να ξανοιχτώ με χαμένα; θα πή. Να κοιτάξω την ψυχή μου, να ζήσω πνευματικά, να κάνω καμμιά ελεημοσύνη».

Όλο το κακό σήμερα προέρχεται από την απιστία. Παλιά ο κόσμος πίστευε· και ο πιο αδιάφορος είχε μέσα του πίστη. Μπορεί οι άνθρωποι να ήταν απλοί· μπορεί να μην καταλάβαιναν τίποτα από όσα άκουγαν στην εκκλησία. Μερικοί δεν ήξεραν ούτε ότι τα Ευαγγέλια είναι τέσσερα· νόμιζαν ότι είναι δώδεκα, αλλά τί πίστη είχαν, τί ευλάβεια! Και οι νοσοκόμες τί παλληκαριά είχαν! Πόσες στον πόλεμο πήγαιναν εθελόντριες! Είχαν και πίστη και θυσία και βοηθούσαν πάρα πολύ. Σήμερα μου είπε κάποιος ότι ένας άρρωστος έλεγε το «Πιστεύω» και η νοσοκόμα τον χτυπούσε, γιατί νόμιζε ότι της έκανε μάγια! Να μην ξέρη ούτε το Σύμβολο της Πίστεως! Που έχουμε φθάσει!  Νέα  παιδιά  τα  ρωτάς:  «Τί  πιστεύεις;».  «Δεν  ξέρω,  σού  λένε,  ακόμη  δεν κατέληξα». «Τί θρησκεία έχει η μάνα σου, ο πατέρας σου;». «Δεν ξέρω· δεν τους ρώτησα». Δεν ενδιαφέρθηκε να μάθη τί θρησκεία έχουν οι γονείς του! Όταν κανείς είναι τόσο αδιάφορος, πώς να βοηθηθή;

– Γέροντα, στα κράτη που είχαν ολοκληρωτικό καθεστώς είναι ακόμη δύσκολη η κατάσταση.

– Ναί, αλλά πόσοι μάρτυρες θα βγουν από αυτούς που κράτησαν την πίστη τους μέσα στα ολοκληρωτικά καθεστώτα!  Μου έλεγε ένας  Ρώσος  που  πήγε  στην Ρωσία ύστερα από χρόνια: «Με πλησίασε μια γιαγιά που με γνώριζε από παλιά και μου είπε: "Μ᾿ αυτό το παλτό πηγαίνεις στο Άγιον Όρος;". "Ναί, μ᾿ αυτό", της είπα. Βούρκωσαν αμέσως τα μάτια της, πήρε το παλτό και το φιλούσε η καημένη, για να πάρη ευλογία». Βλέπεις, η πίστη, όσο καταπιέζεται, τόσο δυναμώνει. Είναι σαν ελατήριο πού, όσο περισσότερο το πιέση κανείς, με τόσο μεγαλύτερη δύναμη θα τιναχθή. Κάποτε κουράζεται εκείνος που το πιέζει, το αφήνει και τινάζεται.

Όταν η πίστη κλονίζεται

– Γέροντα, γιατί πολλοί άνθρωποι, ενώ πίστευαν, έχασαν την πίστη τους;

– Αν δεν προσέχη κανείς στα θέματα της πίστεως και της λατρείας, σιγά-σιγά ξεχνιέται και μπορεί να γίνη αναίσθητος, να φθάση σε σημείο να μην πιστεύη τίποτε.

–  Μερικοί,  Γέροντα,  λένε  ότι  η  πίστη  τους  κλονίζεται,  όταν  βλέπουν  να υποφέρουν καλοί άνθρωποι.

– Ακόμη κι αν κάψη ο Θεός όλους τους καλούς, δεν πρέπει να βάλη κανείς αριστερό λογισμό, αλλά να σκεφθή πώς ο Θεός, ό,τι κάνει, από αγάπη το κάνει. Ξέρει ο Θεός πώς εργάζεται. Για να επιτρέψη να συμβή κάποιο κακό, κάτι καλύτερο θα βγή.

– Γέροντα, σήμερα ακόμη και τα πιστά παιδιά αμφιταλαντεύονται, γιατί στα σχολεία υπάρχουν καθηγητές που διδάσκουν την αθεΐα.

– Γιατί να αμφιταλαντεύωνται; Η Αγία Αικατερίνη δεκαεννιά χρονών ήταν και διακόσιους φιλοσόφους τους αποστόμωσε με την κατά Θεόν γνώση και την σοφία της. Ακόμη και οι Προτεστάντες την έχουν προστάτιδα της επιστήμης.

Στα   θέματα   της   πίστεως   και        στα   θέματα   της   πατρίδος   δεν   χωράνε υποχωρήσεις· πρέπει να είναι κανείς αμετακίνητος, σταθερός.

– Γέροντα, παλιά προσευχόμουν με πίστη στον Θεό και ό,τι ζητούσα μου το έκανε. Τώρα δεν έχω αυτήν την πίστη. Που οφείλεται αυτό;

– Στην κοσμική λογική που έχεις. Η κοσμική λογική κλονίζει την πίστη. «Εάν έχητε πίστιν και μη διακριθήτε2, πάντα όσα εάν αιτήσητε εν τη προσευχή πιστεύοντες, λήψεσθε3», είπε ο Κύριος. Όλη η βάση εκεί είναι. Στην πνευματική ζωή κινούμαστε στο θαύμα. Ένα σύν δύο δεν κάνει πάντα τρία· κάνει και πέντε χιλιάδες και ένα εκατομμύριο!

Χρειάζεται καλή διάθεση και φιλότιμο. Γιατί, αν ο άνθρωπος δεν έχη καλή διάθεση, τίποτε δεν καταλαβαίνει. Νά, και για την Σταύρωση του Χριστού, τόσες λεπτομέρειες είχαν πει οι Προφήτες – μέχρι και τί θα κάνουν τα ιμάτιά Του4, τί θα κάνουν  τα  χρήματα  της  προδοσίας,  ότι  θα  αγοράσουν  μ᾿  αυτά  τον  αγρό  του Κεραμέως, για να θάβουν τους ξένους5 –, αλλά οι Εβραίοι πάλι δεν καταλάβαιναν. «Ο δε παράνομος Ιούδας ουκ ηβουλήθη συνιέναι»6...

Δυσπιστία και ολιγοπιστία

– Γέροντα, γιατί ο Μωυσής για ένα παραμικρό σφάλμα στερήθηκε την Γη της Επαγγελίας7;

– Δεν ήταν παραμικρό σφάλμα· ήταν δυσπιστία. Ο Θεός είχε περάσει τους Ισραηλίτες από την Ερυθρά Θάλασσα8, τους είχε βγάλει νερό στο Σινά9, τους έτρεφε με το μάννα10, τόσα θαυμαστά γεγονότα τους είχε δείξει και αυτοί, όταν τους έλειψε πάλι το νερό, γόγγυσαν. Και ο Μωυσής, όταν του είπε ο Θεός να χτυπήση τον βράχο,

για να βγή νερό, δυσπίστησε. «Μήπως μπορεί να βγή απ᾿ αυτόν τον βράχο νερό;», είπε11. Γι᾿ αυτό μετά ο Θεός του έβαλε εκείνον τον κανόνα: «Για τιμωρία, του είπε, μόνον από μακριά θα δής την Γη της Επαγγελίας»12. Αν ο Θεός δεν τους είχε βγάλει κι άλλη φορά νερό με θαυμαστό τρόπο, θα είχε ο Μωυσής κάποια ελαφρυντικά· τώρα όμως ήταν αδικαιολόγητος για την δυσπιστία του, γι᾿ αυτό ο Θεός δεν επέτρεψε να μπή στην Γη της Επαγγελίας.

– Γέροντα, νομίζω ότι μόνο με την δική μου προσπάθεια θα διορθωθώ και γι᾿ αυτό δεν προχωράω.

– Τί μπορείς να κάνης εσύ μόνη σου; Όσο είναι κανείς γαντζωμένος στον εαυτό του, εμποδίζει το έλεος του Θεού και μένει πίσω, δεν προχωράει. Εάν είχες λίγη πίστη, θα άλλαζαν σχεδόν όλα καί, εάν είχες και λίγη ταπείνωση, θα είχες Χάρη Θεού.  Όλα  οφείλονται  στο  ότι  χωλαίνεις  στην  πίστη  και  στην  ταπείνωση.  Έτσι

«δένεται» ο Θεός και δεν μπορεί να σε βοηθήση, γιατί σέβεται το αυτεξούσιο. Να ζητάς πίστη από τον Χριστό – «πρόσθες ημίν πίστιν»13  – και να καλλιεργής την ταπείνωση. Γιατί, ακόμη και όταν πιστεύη κανείς, αν έχη υπερηφάνεια, πάλι δεν ενεργεί η πίστη.

Είδατε  ο  εκατόνταρχος,  που  αναφέρει  το  Ευαγγέλιο;  Δεν  είχε  καθόλου υπερήφανο λογισμό, αλλά και τί πίστη είχε! «Δεν είμαι άξιος, είπε στον Χριστό, να μπής στο σπίτι μου· πές μόνον έναν λόγο και θα γίνη καλά ο δούλος μου», και δεν Τον άφησε να πλησιάση στο σπίτι του. Γι᾿ αυτό ο Χριστός είπε: «Ουδέ εν τω Ισραήλ τοσαύτην πίστιν εύρον»14.

Όποιος πιστεύει στον Θεό, δεν φοβάται τίποτε

 Γέροντα, οι παππούδες μας έλεγαν ότι θα έρθη καιρός που θα έχουμε απ᾿ όλα τα αγαθά, αλλά δεν θα μπορούμε να φάμε. Σήμερα οι άνθρωποι για τις περισσότερες τροφές έχουν ερωτηματικά.

– Τί να κάνουμε; Μόλυναν όλο το περιβάλλον. Μη σάς πιάνη όμως φοβία. Να κάνετε τον σταυρό σας και να μη φοβάσθε. Έχω υπ᾿ όψιν μου ανθρώπους που κάνουν την ζωή τους μαρτύριο, γιατί φοβούνται τα πάντα· και είναι Χριστιανοί, βαπτισμένοι, μυρωμένοι, κοινωνούν, διαβάζουν το Ευαγγέλιο, τα έχουν μάθει απ᾿ έξω τα ρητά. Δεν

βλέπουν τί δύναμη έχει η Χάρις του Θεού; «Οτιδήποτε θανάσιμο κι αν πιήτε, δεν θα σάς βλάψη»15, είπε ο Χριστός, και «σάς δίνω εξουσία να πατάτε πάνω στα φίδια και στους σκορπιούς χωρίς να παθαίνετε κακό»16.

Αν ο άνθρωπος έχη την Χάρη του Θεού, δεν φοβάται τίποτε. Γι᾿ αυτό πάντα να ζητάμε την Χάρη του Θεού κάνοντας τον σταυρό μας. Θυμάστε το περιστατικό που αναφέρει το Λαυσαϊκό; Πήγε ένας μοναχός να πάρη νερό από το πηγάδι καί, επειδή είδε μέσα μια ασπίδα17, έφυγε κατατρομαγμένος, χωρίς να πάρη νερό. «Πάει, Αββά, χαθήκαμε, είπε στον Γέροντά του, μια ασπίδα είναι μέσα στο πηγάδι!». «Καλά, του λέει ο Γέροντας, αν πάνε σ᾿ όλα τα πηγάδια δηλητηριώδη φίδια, τί θα κάνης; θα πεθάνης απ᾿ την δίψα;». Πήγε ο Γέροντας, σταύρωσε το πηγάδι, πήρε νερό και ήπιε.

«Όπου σταυρός επιφοιτά, του είπε, ουκ ισχύει κακία του σατανά»18.

– Γέροντα, έχω μέσα μου μια φοβία.

– Η φοβία που έχεις είναι ευλογία από τον Θεό· είναι οικονομία Θεού, για να καταφεύγης πάντα σ᾿ Εκείνον δια της προσευχής. Θα σε βοηθήση να πιασθής από τον Θεό. Βλέπεις, το μικρό παιδί, αν δεν το φοβερίσουν, δεν μπορούν να το συμμαζέψουν. Να αγωνίζεσαι φιλότιμα και με ελπίδα στον Θεό και τότε δεν θα φοβάσαι τίποτε. «Τον δε φόβον ημών ου μη φοβηθώμεν ουδ᾿ ου μη ταραχθώμεν, ότι μεθ᾿ ημών ο Θεός»19, δεν ψάλλουμε στο Μεγάλο Απόδειπνο;

«Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου δια παντός»20

– Γέροντα, ο φόβος που ένιωσε ο Προφήτης Δανιήλ, όταν είδε τον Άγγελο21, τί φόβος ήταν;

– Ήταν μια συστολή, ένα δέος, ένα ιερό πράγμα. Έπεσε ο Δανιήλ να προσκυνήση τον Άγγελο, αλλά εκείνος του είπε: «Σήκω, Δανιήλ, και μη φοβάσαι· ο Θεός άκουσε την προσευχή σου»22.

Ο  φόβος  του  Θεού  είναι  ο  πολύς  σεβασμός,  η  ευλάβεια,  η  πνευματική συστολή, που προέρχεται από την πολλή αγάπη προς τον Θεό. Όπως κανείς αισθάνεται μια συστολή μπροστά σε κάποιο σεβάσμιο πρόσωπο, έτσι αισθάνεται και ο άνθρωπος που έχει φόβο Θεού, όπου κι αν βρεθή, γιατί παντού αισθάνεται την παρουσία του Θεού. «Τα Χερουβείμ φόβω παριστάμενα»23, δεν λέει; Αυτή η συστολή και ο   φόβος   έχουν   μέσα   ειρήνη   και   αγαλλίαση·   δεν   ταλαιπωρούν   τον   άνθρωπο.

«Δουλεύσατε τω Κυρίω εν φόβω και αγαλλιάσθε αυτώ εν τρόμω»24, λέει ο Ψαλμωδός.

– Γέροντα, τί σχέση έχει η ήσυχη συνείδηση με τον φόβο του Θεού ;

– Μά, αν ο άνθρωπος δεν έχη φόβο Θεού, τί συνείδηση θα έχη; Χωρίς τον φόβο του Θεού εύκολα μπορεί να καταπατήση την συνείδηση του, και τότε ο άνθρωπος παύει να είναι άνθρωπος.

– Γέροντα, όταν νιώθω ευγνωμοσύνη για έναν άνθρωπο, μπορώ να κάνω ό,τι

μου ζητήση. Ανησυχώ όμως, επειδή δεν συμβαίνει το ίδιο και με τον Θεό. Μήπως δεν

έχω την ανάλογη ευγνωμοσύνη για τις ευεργεσίες Του;

– Υπάρχει μέσα σου η ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, αλλά δεν υπάρχει αυτό το

φτερούγισμα. Προς τον άνθρωπο νιώθεις πιο πολύ την ευγνωμοσύνη, επειδή αισθάνεσαι την παρουσία του. Χρειάζεται να κάνης δουλειά πνευματική, για να νιώσης έντονα την παρουσία του Θεού. Αν νιώσης την παρουσία του Θεού, τότε θα νιώθης και ευγνωμοσύνη μεγάλη στον Θεό. Τώρα λές «Πάτερ ημών...» και δεν νιώθεις τίποτε. Αν όμως ένιωθες πράγματι ότι ο Θεός είναι Πατέρας σου, δεν θα μπορούσες να αντέξης αυτά τα λόγια.

Συνέχεια ο άνθρωπος πρέπει να έχη την αίσθηση της παρουσίας του Θεού. Και όταν ο άνθρωπος αισθάνεται την παρουσία του Θεού, των Αγγέλων και των Αγίων, αυτό είναι μεγάλο φρένο, για να μην ξεφύγη. «Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου δια παντός, ίνα μη σαλευθώ»25, λέει ο Δαβίδ. Αν ενεργούμε με την σκέψη ότι ο Θεός μας βλέπει, μας παρακολουθεί, ό,τι κάνουμε θα είναι σίγουρο.

– Γέροντα, πώς η λογική αίσθηση του Θεού θα γίνη καρδιακή, ώστε να γνωρίσουμε τον Θεό;

– Πρέπει να καθαρίσουμε την καρδιά μας. Αν καθαρίση η καρδιά, έρχεται ο Θεός στην καρδιά μας και Τον γνωρίζουμε. Προηγείται δηλαδή ο φιλότιμος αγώνας, η φιλότιμη αντιμετώπιση και τοποθέτηση, και τότε η καρδιακή αίσθηση του Θεού έρχεται σαν αποτέλεσμα.

Η ελπίδα και η εμπιστοσύνη στον Θεό είναι η μεγαλύτερη ασφάλεια

– Γέροντα, ακόμη αντιμετωπίζω το καθετί ανθρώπινα και όχι πνευματικά, και έχω αγωνία.

– Εσύ βάζεις τα προγράμματά σου μπροστά από τα προγράμματα του Θεού, γι᾿ αυτό βασανίζεσαι. Με την εμπιστοσύνη στον Θεό και με την ταπείνωση όλα τα προβλήματα λύνονται. Να κάνης αυτό που μπορείς εσύ και μετά να αφήνεσαι στην θεία Πρόνοια, στο θείο θέλημα. Η ελπίδα στον Θεό είναι τονισμένη πίστη· είναι η μεγαλύτερη ασφάλεια για τον άνθρωπο.

Μικρό πράγμα είναι να έχη κανείς σύμμαχο τον Θεό; Θυμάμαι, πριν πάω στον στρατό, έκανα προσευχή στην Αγία Βαρβάρα να με βοηθήση – την είχα σε ευλάβεια, γιατί πήγαινα στο εξωκλήσι της από μικρός και προσευχόμουν. «Ας κινδυνεύσω στον πόλεμο, είπα, αλλά μόνον άνθρωπο να μη σκοτώσω». Και πώς τα οικονόμησε ο Καλός Θεός! Όταν βγήκαν τα αποτελέσματα, ενώ άλλους που ήταν μορφωμένοι τους έστειλαν στην πρώτη γραμμή σαν απλούς στρατιώτες, τουφεκιοφόρους, εμένα που ήμουν του δημοτικού με πήραν για ασυρματιστή! Μου έλεγαν οι άλλοι: «Έχεις μεγάλο μέσο». «Βρέ τί μέσο έχω; Δεν έχω κανέναν γνωστό». «Τί; μας κοροϊδεύεις; μου έλεγαν. Ποιόν έχεις στο Γενικό Επιτελείο;». Αφού επέμεναν, τους έλεγα κι εγώ: «Έχω στο Γενικό Επιτελείο τον Χριστό». Έτσι δεν χρησιμοποίησα ποτέ τουφέκι.

– Γέροντα, πώς αυξάνει η ψυχική αντοχή;

– Με την ελπίδα και την εμπιστοσύνη στον Θεό, οι οποίες δίνουν δυνάμεις πολλές.  Πρέπει  να  αφήνουμε  τον  εαυτό  μας  στα  χέρια  του  Θεού  με  απόλυτη

εμπιστοσύνη  και  να  βλέπουμε  την  κάθε  δοκιμασία  σαν  δώρο  σταλμένο  από  την αγάπη του Θεού. Ο άνθρωπος που έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον Θεό χαίρεται τα πάντα.  Είτε  είναι  άρρωστος,  είτε  μένει  νηστικός,  είτε  τον  αδικούν,  είτε...,  είτε..., πιστεύει ότι ο Θεός τα έχει επιτρέψει, ελπίζει στον Θεό και είναι πάντα ασφαλισμένος στο λιμάνι της ελπίδος του Θεού.

Όποιος έχει ορθή πίστη, έχει αληθινή αγάπη

– Γέροντα, μας έχετε πει ότι πρώτα είναι η πίστη και μετά έρχεται η αγάπη προς τον Θεό.

– Κοίταξε, για να αγαπήσης τον Θεό, πρέπει να Τον πιστέψης. Ανάλογη με την πίστη μας είναι και η αγάπη μας προς τον Θεό. Μου λέει όμως ο λογισμός ότι για έναν φιλότιμο άνθρωπο η αγάπη προς τον Θεό προηγείται της πίστεως. Είναι φθηνό να ζητά κανείς να του αποκαλυφθή πρώτα ο Θεός, για να Τον πιστέψη και μετά να Τον αγαπήση. Αγαπώ φιλότιμα τον Θεό και μετά ενεργεί ο Θεός. Και όσο βλέπω τις ευεργεσίες του Θεού, τόσο αυξάνει και η πίστη μου και η αγάπη μου προς τον Θεό και αγαπώ και όλους τους ανθρώπους, αφού είναι εικόνες του Θεού, και όλα τα ζώα και τα πουλιά και όλη την κτίση, γιατί είναι δημιουργήματα του Θεού.

– Μπορεί, Γέροντα, κάποιος να έχη αγάπη χωρίς να έχη ορθή πίστη;

– Μπορεί να νομίζη ότι έχει αγάπη και στην πραγματικότητα να μην έχη.

Μέσα στο δόγμα το ορθό, το Ορθόδοξο, βρίσκει κανείς την αληθινή αγάπη. Ήρθαν μια φορά στο Καλύβι δύο Καθολικοί· ο ένας ήταν δημοσιογράφος και ο άλλος γραμματέας στο Βατικανό. «Πρώτα να πούμε το "Πάτερ ημών"», μου είπαν. «Για να πούμε  το  "Πάτερ  ημών",  τους  λέω,  πρέπει  να  συμφωνούμε  και  στο  δόγμα,  αλλά μεταξύ ημών και υμών χάσμα μέγα εστί». «Καλά, μου λέει ο ένας, μόνον οι Ορθόδοξοι θα σωθούν; Ο Θεός είναι με όλον τον κόσμο». «Ναί, του λέω, αλλά εσύ μπορείς να μου πής πόσος κόσμος είναι με τον Θεό;». «Να δείξουμε αγάπη», μου λένε μετά. «Και η αμαρτία έγινε μόδα», τους λέω. «Και αυτό μέσα στην αγάπη είναι», μου λένε. «Όλοι μιλάνε για αγάπη, ειρήνη και ομόνοια, τους είπα στο τέλος, αλλά όλοι αυτοί είναι διχασμένοι και με τον εαυτό τους και με τους άλλους, γι᾿ αυτό ετοιμάζουν όλο και μεγαλύτερες βόμβες».

Πολλοί που μιλούν για αγάπη και ενότητα, οι ίδιοι δεν είναι ενωμένοι με τον Θεό, γιατί δεν Τον έχουν αγαπήσει ούτε έχουν αγάπη αληθινή. Αγάπη αληθινή έχει εκείνος που έχει ορθή πίστη, ζη κοντά στον Θεό, και τότε ο Θεός ζωγραφίζεται στο πρόσωπό του, και οι άλλοι βλέπουν στο πρόσωπό του τον Θεό.

Εύχομαι ο Θεός να φωτίση όλους τους ανθρώπους, με τους οποίους είμαστε κατά σάρκα αδέλφια – από τον Αδάμ και την Εύα –, να έρθουν «εις επίγνωσιν αληθείας»26, για να γίνουν και πνευματικά μας αδέλφια.

Αμήν.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1  Βλ. Αντωνίου του Μεγάλου, Παραινέσεις περί ήθους ανθρώπων και χρηστής πολιτείας,

ρξδ´, Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, τόμος Α´, εκδ. «Αστήρ», Αθήναι 1974, σ. 25. «Γνωρίζει τον Θεόν ο άνθρωπος και γνωρίζεται υπό του Θεού, ο σπουδάζων δια παντός αχώριστος είναι του Θεού».

2 Ματθ. 21, 21 («Εάν μη διακριθήτε»: Αν δεν έχετε αμφιβολίες).

3 Ματθ. 21, 22.

4 Βλ. Ψαλμ. 21, 19.

5 Βλ. Ματθ. 27, 7-9. Πρβλ. και Ιερ. 18, 2 και 39, 9.

6 Από το Τρίτον Αντίφωνον του Όρθρου της Μεγάλης Παρασκευής (Ακολουθία των Αγίων

Παθών).

7 Βλ. Αριθμ. 20, 1-13· Δευτ. 32, 48-52.

8 Βλ. Έξ. 14, 1-31.

9 Βλ. Έξ. 15, 22-25 και 17, 1-7.

10 Βλ. Έξ. 16, 1-36.

11 Βλ. Αριθμ. 20, 1-13.

12 Βλ. Δευτ. 32, 48-52.

13 Λουκ. 17, 5.

14 Βλ. Ματθ. 8, 5-10· Λουκ. 7, 1-10.

15 Βλ. Μάρκ. 16, 18.

16 Βλ. Λουκ. 10, 19.

17 Ασπίδα: Δηλητηριώδες φίδι.

18 Παλλαδίου, Λαυσαϊκή Ιστορία, σ. 58.

19  Ωρολόγιον το Μέγα, έκδ. «Αποστολικής Διακονίας», Αθήνα 142001, σ. 164. Βλ. και Ησ. 8,

20 Ψαλμ. 15, 8.

21 Βλ. Δαν. 10, 8-12.

22 Ό.π.

23 Βλ. Τριαδικός Ύμνος πλ. Β´ ήχου, Όρθρος Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ωρολόγιον το Μέγα,έκδ. «Αποστολικής Διακονίας», Αθήνα 142001, σ. 59.

24 Ψαλμ. 2, 11.

25 Βλ. Ψαλμ. 15, 8.

26 Α´ Τιμ. 2, 4.

 Εισαγωγή στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο απο το Βιβλίο :

ΛΟΓΟΙ Ε΄  ΠΑΘΗ ΚΑ ΑΡΕΤΕΣ

ΓΕΡΟΝΤΟΣ  ΠΑΪΣΙΟΥ  ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

© Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Μοναζουσῶν

«Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος»

Η ηλεκτρονική επεξεργασία  μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο

©ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 http://www.alavastron.net/

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: