ΙΗ' Οικογενειακά θέματα
O σοφός Σειράχ στο σύγγραμμα του ασχολείται και με προβλήματα, που αφορούν στην οικογενειακήν ζωήν και στον ρόλον, που κάθε μέλος μιας οικογένειας έχει να διαδραματήση. Μερικές από τις σοφές απόψεις του θαμελετήσουμε στην συνέχειαν.
1) ο άνδρας.
Σημαντικόν και σπουδαίον βλέπει και περιγράφει κατ' αρχήν ο Σειράχ τον ρόλον του άνδρα στην όλην πορείαν μιας οικογένειας. Και γράφει:
«Ου ούκ έστι φραγμός, διαραταγήσεται κτήμα, και ου ούκ έστι γυνή, στέναξα πλανώμενος. Τις γαρ πιστεύσει ευζώνω ληστή σφαλλομένω εκ πόλους εις πόλιν; ούτως ανθρώπω μή έχοντι νοσσιάν και καταλύοντι ου εάν οψίση» (λστ', 25-27).
Υποδεικνύει δηλαδή ο Σιράχ στους άνδρες το καθήκον τους να συνάπτουν έγκαιρα γάμον και να δημιουργούν ιδικήν τους οικογένειαν, αν θέλουν να ζουν με αξιοπρέπειαν και εντιμότητα. Και λέγει:
Όπως σ' ένα κτήμα ξέφραγο εύκολα ο καθένας μπαίνει και ανεξέλεγκτα αρπάζει ό,τι θέλει, έτσι και ο άγαμος αφήνει τον εαυτόν του εκτεθειμένον στους ηθικούς κινδύνους. Και επειδή λείπει από την ζωήν του η σύζυγος, περιπλανάται εδώ και εκεί και αναστενάζει. Διότι, όπως κανένας δεν εμπιστεύεται ένα περιπλανώμενον από πόλιν σε πόλιν τυχοδιώκτην και ληστήν, έτσι συμβαίνει και με τον άνθρωπον, που δεν εδημιούργησε οικογενειακήν φωληάν, αλλά διανυκτερεύει όπου τον εύρη η νύκτα.
Και σήμερα λοιπόν, με εξαίρεσιν όσους εκλέγουν την αγνήν παρθενικήν ζωήν και την αφιέρωσιν του εαυτού τους στην υπηρεσίαν του θελήματος του Θεού και της αγίας μας Εκκλησίας, οι υπόλοιποι άνθρωποι έχουν ηθικήν υποχρέωσιν να νυμφεύωνται και να κάμνουν οικογένειαν.
2) Έναντι της συζύγου του.
Με πολλήν σοφίαν ο Σειράχ υποδεικνύει στον άνδρα μερικές αρχές και καθήκοντα του ως προς την σύζυγόν του με τις ακόλουθες προτροπές του:
«Γυνή σοι έστι κατά ψυχήν, μή εκβάλης αυτήν και μισυυμένη μή εμπιστεύσης σεαυτόν» (ζ', 26).
Συμβουλεύει κατ αρχήν τον κάθε άνδρα να διαλέγη και να κάμνη σύζυγόν του μιαν γυναίκα, που να την αγαπά με την καρδιάν του και όχι κάποιαν, προς την οποίαν αισθάνεται αποστροφήν. Όποιαν όμως κατέστησε σύζυγόν του, ποτέ να μή την διώξη, έστω και αν έχη κάποιες αδυναμίες. Μετά περιγράφει ως ακολούθως την ευτυχίαν όποιου έχει καλήν και ενάρετην σύζυγον:
«Γυναίκας αγαθής μακάριος ο ανήρ, και αριθμός των ημερών αυτού διπλάσιος. Γυνή ανδρεία ευφραίνει τον άνδρα αυτής, και τα έτη αυ τού πλήρωσα εν ειρήνη. Γυνή αγαθή μερίς αγαθή, εv μερίδι φοβουμένων Κύριον δοθήσεται. Πλουσίου δε και πτωχού καρδία αγαθή, εν παντί καιρώ πρόσωπον ιλαρόν» (κστ', 1 - 4). Κάλλος γυναικός ιλαρύvει πρόσωπον και υπέρ πάσαν επιθυμίαν ανθρώπου υπεράγει... Ο κτώμενος γυναίκα ενάρχεται κτήσεως, βοηθόν κατ' αυτόν και στύλον αναπαύσεως» (λστ' 22, 24). «Μή αστόχει γυναικός σοφής και αγαθής, η γαρ χάρις αυτής υπέρ χρυσίον» (ζ', 19).
Ευτυχισμένος δηλαδή είναι ο άνδρας, που έχει σύζυγόν του γυναίκα ενάρετην και δραστήριαν. Αυτός, από την ευχάριστην ζωήν που θα κάμνη, θα διπλασιάση τις ημερες του. Και τα χρόνια του θα είναι γεμάτα ειρήνην. Η ενάρετη σύζυγος είναι ένα ωραίο δώρο, που ο Κύριος δίδει στην μερίδα των θεοφοβούμενων ανθρώπων. Ένα δε τέτοιο δώρο ημπορούν να το αποκτήσουν και πλούσιοι και φτωχοί άνδρες. Διότι γενικά, όλοι όσοι έχουν σύζυγον καλήν, αισθάνονται διαρκώς ευτυχισμένοι, αφού και στις ώρες των θλίψεων έχουν παρηγορίαν και ενίσχυσιν.
Το κάλλος της αρετής μιας γυναίκας κάμνει το πρόσωπο του συζύγου της χαρούμενο
και ειρηνικό. Και ικανοποιεί, όπως κανένα άλλο πράγμα, τις επιθυμίες του. Όποιος νυμφεύεται μιαν ενάρετην γυναίκα, αρχίζει να ζη μιαν νέαν ευτυχισμένην ζωήν. Διότι έχει κοντά του την σύζυγον του στήριγμα και συμπαραστάτην και στύλον αναπαύσεως.
Λοιπόν, προσθέτει ο Σειράχ, μή παραθεωρήσης και μή περιφρόνησης την συνετήν και ενάρετην σύζυγόν σου. Διότι η χάρις των αρετών της αξίζει περισσότερον και από το χρυσάφι.
3) Η ενάρετη σύζυγος.
Ποιες επί μέρους αρετές διακρίνουν την καλήν σύζυγον και τι αυτή προσφέρει στην οικογένειάν της, μνημονεύει ο Σειράχ με τις ακόλουθες παρατηρήσεις του:
«Δόσις Κυρίου γυνή σιγηρά, και ουκ έστιν αντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχής. Χάρις επί χάριτι γυνή αισχυντηρά. Και ουκ έστι σταθμός πας άξιος εγκρατούς ψυχής" (κστ', 14 - 15). " Εί έστιν επί γλώσσης αυτής έλεος και πραϋτης, ουκ έστιν ο ανήρ αυτής καθ' υιούς ανθρώπων» (λστ' 23).
Μια γυναίκα, που ξεύρει να σιωπά, όταν πρέπη, είναι δώρο του Θεού προς τον άνδρα της. Κανένα δε αντάλλαγμα δεν υπάρχει διά μιαν γυναικείαν ψυχήν μορφωμένην και καλλιεργημένην. Μια τέτοια ντροπαλή και σεμνή γυναίκα είναι διά τον άνδρα της η καλύτερη δωρεά. Και τίποτε δεν υπάρχει, που να αντισταθμίζη την αξίαν της αγνής ψυχής της.
Η ενάρετη όμως γυναίκα είναι και διά την όλην της οικογένειαν πηγή χαράς και ενισχύσεως, τονίζει και πάλιν ο Σειράχ, με την ακόλουθην παρατήρησίν του:
Ήλιος ανατέλλων εν υψίστοις Κυρίου και κάλλος αγαθής γυναικός εν κόσμω οικίας αυτής. Λύχνος εκλάμπων επί λυχνίας αγίας και κάλλος προσώπου επί ηλικία στασίμη- Στύλοι χρύσεοι επί βάσεως αργυράς» (κατ', 16- 17).
Όπως δηλαδή λάμπει ο ήλιος, όταν ανατέλλη και σηκωθή στα ύψη του ουρανού του Θεού, έτσι και το ψυχικό κάλλος της σεμνής και ενάρετης γυναίκας λάμπει μέσα στο καλοστολισμένο σπίτι της. Όπως ακόμη λάμπει η ιερή επτάφωτη λυχνία, έτσι ακτινοβολεί στο ώριμο πρόσωπο της σεμνής γυναίκας η εσωτερική της αρετή. Αυτή μέσα στο σπίτι της μοιάζει με τις 80 χρυσές κολώνες, που στηρίζονται πάνω σε αργυρές βάσεις και συγκρατούν ένα εκλεκτό οικοδόμημα.
4) Η κακή σύζυγος.
Αναφέρεται όμως ο σοφός Σειράχ και στα προβλήματα, που προκαλούνται στην οικογενειακήν ζωήν από τις κακές και δύστροπες γυναίκες. Και γράφει:
«Από γυναικός αρχή αμαρτίας» (κε', 24). «Πάσαν πληγήν και μή πληγήν καρδίας, και πάσαν πονηρίαν και μή πονηρίαν γυναικός... Συνοικήσαι λέοντι και δράκοντι ευδοκήσω ή ενοικήσαι μετά γυναικός πονηράς ... Μικρά πάσα κακία προς κακίαν γυναικός, κλήρος αμαρτωλού επιπέσοι αυτή» (κε'. 13. 16, 19).
Υπενθυμίζει πρώτα ο Σειράχ ότι, όπως από την Εύαν άρχισεν η αμαρτία, έτσι και από άλλες γυναίκες παρέχονται αφορμές διά πολλές οικογενειακές αναστατώσεις. Μετά λέγει: Κάθε άλλην πληγήν την υποφέρει κάποιος, όχι όμως και την πληγήν της καρδιάς. Έτσι είναι δυνατόν ένας να υποφέρη κάθε άλλην πονηρίαν, όχι όμως και την γυναικείαν κακίαν και δυστροπίαν. Προτιμώ δε να συγκατοικώ μ' ένα λιοντάρι η μ' ένα δράκον, παρά με μιαν πονηρήν γυναίκα. Διότι κάθε άλλη κακία είναι μικρή μπροστά στην κακίαν μιας διεφθαρμένης γυναίκας. Και μόνον σ' ένα αμαρτωλόν και διεφθαρμένον άνδρα και διά τιμωρίαν του αξίζει να δίδεται σύζυγος μια τέτοια γυναίκα. Σχετικά δε με τα πιο κτυπητά ελαττώματα σε μιαν γυναίκα, ο Σειράχ γράφει τα ακόλουθα:
« Ανάβασις αμμώδης εν ποσί πρεσβυτέρου, ούτως γυνή γλωσσώδης» (κε', 20) «Γυνή μεγαλόφωνος και γλωσσώδης ως σάλπιγξ πολέμων εις τροπήν θεωρηθήσεται, ανθρώπου δε παντός ψυχή ομοιότροπος τούτοις, πολέμου ακαταστασίαις την ψυχήν διαιτηθήσεται» (κστ', 27). " Άλγος καρδίας και πένθος γυνή αντίζηλος επί γυναικί... Οργή μεγάλη γυνή μέθυσος και ασχημοσύνην αυτής ού συγκαλύψει. Πορνεία γυναικός εν μετεωρισμοίς οφθαλμών και εν βλεφάροις αυτής γνωσθήσεται». (κστ', 6, 8 - 9).
Ό,τι, λέγει, είναι διά τα πόδια ενός γέροντος η αμμουδερή ανωφέρεια, έτσι κουραστική είναι και η φλύαρη γυναίκα διά τον φιλήσυχον σύζυγόν της. Και η γυναίκα, που φωνάζει και έχει μεγάλην γλώσσαν, μοιάζει με πολεμικήν σάλπιγγα, που τρέπει σε φυγήν τους εχθρούς σε ώραν πολέμου. Και η ψυχή κάθε ανθρώπου, που έχει γυναίκα φλύαρην και μεγαλόφωνην, υποφέρει σαν εκείνον, που ζη ακατάστατην και πολεμικήν ζωήν.
Εκτός όμως από την φλύαρην, και η γυναίκα, που ζηλεύει άλλες γυναίκες, προκαλεί στον σύζυγόν της πόνον στην καρδιάν και πένθος στην ψυχήν. Επίσης μεγάλη δυστυχία διά τον σύζυγόν της είναι και η μέθυσος σύζυγος, που αποκαλύπτει πράγματα που πρέπει να μένουν κρυφά. Περισσότερον όμως αξιοκατάκριτη είναι όποια γυναίκα προδίδει την συζυγικήν πίστιν. Αυτής η αναισχυντία φαίνεται και στα μάτια και τα βλέφαρα της.
5) Τα παιδιά.
Εκλεκτή μερίδα μιας οικογένειας είναι τα παιδιά. Προς αυτά οι γονείς πρέπει να δείχνουν ιδιαίτερην αγάπην και να καταβάλλουν κάθε φροντίδα διά την καλήν τους ανατροφήν. Αυτό τονίζει και ο Σειράχ. Και επειδή στην εποχήν του την κυρίαν ευθύνην διά τα παιδιά την είχεν ο πατέρας, προς αυτόν δίδει τις ακόλουθες συμβουλές:
«Αισχύνη πατρός εν γεννήσει απαίδευτου, θυγάτηρ δε επ' ελαττώσει γίνεται, (κβ', 3) «Τέκνα σοι έστι, παίδευσον αυτά, και κάμψον εκ νεότητας τον τράχηλον αυτών... Έκδου θυγατέρα, και έση τετελεκώς έργον μέγα, και ανδρί συνετω δωρήσαι αυτήν» (ζ', 23,25).
Τονίζει πρώτα ο Σειράχ ότι υιοί και θυγατέρες, που δεν εκπαιδεύθησαν και δεν εκαλλιεργήθησαν πνευματικά, αποτελουν διά τους γονείς τους αφορμήν εντροπής και αιτίαν δυσφημήσεως τους. Οφείλουν λοιπόν οι γονείς να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους και να τα πείθουν, από τότε που είναι μικρά, να δέχωνται πάνω τους τον ζυγόν των θείων εντολών και να συμμορφώνωνται με το θέλημα του Θεού.
Συμβουλεύει ακόμη ο Σειράχ τον κάθε πατέρα να φροντίζη ιδιαίτερα διά την ορθήν ανατροφήν της θυγατέρας του, διά να επιτύχη στο σπουδαίο αυτό έργο, και να την υπανδρεύση μ' ένα καλόν και συνετόν σύζυγόν. Σχετικά δε με τον τρόπον διαπαιδαγωγήσεως ο Σειράχ γράφει τα ακόλουθα:
«Περιψύχων υιόν καταδεσμεύσει τραύματα αυτού... Υιός ανειμένος εκβαίνει προαλής. Τιθήνησον τέκνον, και εκθαμβήσει σε...» (λ'. 7, 8.9).
Πιστεύει δηλαδή ο Σειράχ ότι η πολλή επιείκεια και η έλλειψις αυστηρότητος στην διαπαιδαγώγησιν των παιδιών αποβαίνει τελικά προς ζημιάν τους. Και λέγει: Όποιος πατέρας παραχαίδεύει το παιδί του, θα το ενθαρρύνη σε παρεκτροπές.
Και έπειτα ο ίδιος θα χρειασθή να επιδένη τις πληγές, που το παιδί του θα του προκαλή. Διότι κάθε παιδί, που εγκαταλείπεται στον εαυτόν του, γίνεται αναιδής και επιζήμιος. Αν λοιπόν χαίδεύης πολύ το παιδί σου, θα εκπλαγής αργότερα από την άπρεπη συμπεριφοράν του.
Αντίθετα ευεργετικά αποτελέσματα έχει η ορθή διαπαιδαγώγησις των παιδιών. Διότι, όπως τονίζει ο Σειράχ:
«Ο παιδεύων τον υιόν αυτού ονήσεται επ' αυτώ και ανά μέσον γνωρίμων επ' αυτώ καυχήσεται'
ο διδάσκων τον υιόν αυτού παραξηλώσει τον εχθρόν και έναντι φίλων επ' αυτώ αγαλλιάσεται.
Ετελεύτησεν αυτού ο πατήρ, και ως ούκ απέθανεν όμοιον γαρ αυτώ κατέλιπε μετ' αυτόν. Εν τη
ζωή αυτού είδε και ευφράνθη και εν τη τελευτή αυτού ούκ ελυπήθη» (λ', 2-5).
Όποιος δηλαδή διαπαιδαγωγήσει ορθά το παιδί του, θα βγη και ο ίδιος ωφελημένος. Και θα ημπορή να καυχάται δι' αυτό μπροστά στους γνωστούς του. Όποιος διδάσκει ορθά το παιδί του, θα κάμη δι' αυτό τους μεν εχθρούς του να ζηλεύουν, τον εαυτόν του δε να ευφραίνεται ανάμεσα στους φίλους του. Και όταν ο πατέρας αυτός αποθάνη, είναι σαν να μή απέθανε. Διότι άφησε πίσω του παιδί όμοιο του, μέσα στο
οποίο είναι σαν να ζη ο ίδιος. Έτσι ο πατέρας αυτός, ενώ εζούσεν, έχαιρε με το να βλέπη το παιδί του να προοδευη. Και όταν ήλθεν η ώρα να αποθάνη, δεν έφυγε λυπημένος.
Oι γονείς μας.
Πολλήν βαρύτητα δίδει ο σοφός Σειράχ στον Θεοδίδακτον νόμον του σεβασμού των τέκνων προς τους γονείς τους, που στην Π. Διαθήκην διατυπώνεται ως εξής με την τέταρτην εντολήν του Μωσαίκού Νόμου: «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου. Ίνα ευ σοι γένηται και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης» (Έξοδ. Κ', 12). Υπόσχετο δηλαδή η αρχαία εντολή στους τηρητές της ευτυχίαν και μακροημέρευσιν στην γην. Αυτήν την εντολήν αναπτύσσει πλατύτερο και ο Σειράχ.
1) Χρέος και καθήκον.
Διά να μας υπενθυμίση ότι η προς τους γονείς τιμή είναι χρέος και καθήκον όλων γενικά των ανθρώπων, ο σοφός Σειράχ γράφει:
«Εν όλη καρδία δόξασον τον πατέρα σου και μητρός ωδίνας μή επιλάθη· μνήσθητι ότι δι' αυτών εγεννήθης, και τι άνταποδώσεις αυτοίς καθώς αυτοί σοι;» (ζ', 27 - 28).
Με όλην σου την καρδιάν δηλαδή πρέπει να τιμάς και να σέβεσαι τον πατέρα σου και ποτέ να μή λησμονήσης τους πόνους, που η μητέρα σου εδοκίμασεν, όταν σε εγεννούσε. Να ενθυμήσαι δε με αισθήματα ευγνωμοσύνης ότι διά των δύο αυτών προσώπων ήλθες στον κόσμον και ότι με τίποτε δεν θα ημπορούσες να τους ανταποδώσης όσα αυτοί σου επρόσφεραν. Επομένως η προς αυτούς ευγνωμοσύνη και σεβασμός σου είναι χρέος ανεξόφλητο.
Είναι όμως η τιμή προς τους γονείς και ιερό καθήκον. Διότι, όπως τονίζει ο σοφός Σειράχ:
«Ο Κύριος εδόξασε πατέρα επί τέκνοις και κρίσιν μητρός εστερέωσεν εφ' υιοίς. Ο τιμών πατέρα εξιλάσεται αμαρτίας και ως ο αποθησαυρίζων. Ο δοξάζων μητέρα αυτού» (γ'. 2 - 4).
Ο ίδιος δηλαδή ο Θεός εθέσπισε τον σεβασμόν και την τιμήν των τέκνων προς τον πατέρα και την μητέρα τους. Όποιος επομένως τιμά τον πατέρα του και σέβεται την μητέρα του, εφαρμόζει θεικόν νόμον και ευαρεστεί στον Θεόν. Έτσι μοιάζει να προσφέρη στον Θεόν θυσίαν ευάρεστην, ένεκα της οποίας του συγχωρούνται οι αμαρτίες του και αποκτά θησαυρούς ουράνιους.
2) Έχει αμοιβήν.
Αναπτύσσει όμως ο Σειράχ σαφέστερα τους καρπούς, που έχει η τιμή προς τους γονείς, και τις αμοιβές, που ο Θεός επιφυλάσσει στα παιδιά, που σέβονται τους γονείς τους. Και γράφει:
«Εν έργω και λόγω τίμα τον πατέρα σου. Ίνα επέλθη σοι ευλογία παρ' αυτού· ευλογία γαρ πατρός στηρίζει οίκους τέκνων, κατάρα δε μητρός εκριζοί θεμέλια" (γ' ,8 -9).
Με έργα και λόγια, λέγει ο Σειράχ στο κάθε παιδί, να εκδηλώνης τον σεβασμόν σου προς τον πατέρα, αλλά και την μητέρα σου. Έτσι, αντί της κατάρας μιας πληγωμένης από τα παιδιά της μητέρας, που καταστρέφει από τα θεμέλια τα σπίτια τους, θα έχης την ευχήν του πατέρα σου, που γίνεται ευλογία και στήριγμα στα σπίτια των παιδιών του.
Οι σοφές διαπιστώσεις του Σειράχ, διά την ευεργετικήν επίδρασιν της ευλογίας των γονέων στα παιδιά τους και τις οικογένειες τους, έχουν απήχησιν και στην ακολουθίαν του μυστηρίου του χριστιανικού γάμου. Έτσι κατά την τέλεσιν του Μυστηρίου τονίζεται και το ότι «ευχαί γονέων στηρίζουσι θεμέλια οίκων». Και η Εκκλησία μας λοιπόν πιστεύει και διδάσκει ότι ένα από τα στηρίγματα μιας νέας οικογένειας είναι και οι ευχές των γονέων του ανδρογύνου.
Προσθέτει δε ακόμη ο Σειράχ:
«Ο τιμών πατέρα ευφρανθήσεται υπό τέκνων, και εν ημέρα προσευχής αυτού εισακουσθήσεται...
Ελεημοσύνη γαρ πατρός ούκ επιλησθήσεται, και αντί αμαρτιών προσανοικοδομηθήσεταί σοι. Εν ημέρα θλίψεώς σου αναμνησθήσεταί σου· ως ευδία επί παγετώ, ούτως αναλυθήσονταί σου αι αμαρτίαι» (γ΄, 5, 14 - 15).
Θα βγη δηλαδή κερδισμένος όποιος τιμά τους γονείς του και διά τους εξής δύο λόγους: Πρώτα διότι με το παράδειγμα του θα διδάξη και τα ιδικά του παιδιά να δείξουν σ' αυτόν την ίδιαν τιμήν, που εκείνος δείχνει στους γονείς του. Δεύτερον διότι, όταν προσεύχεται προς τον Θεόν, θα γίνεται ακουστή η προσευχή του. Τούτο δε, διότι η ευσπλαχνική συμπεριφορά ενός παιδιου προς τους γονείς του δεν παραθεωρείται από τον Θεόν. Ο Θεός μάλιστα συγχωρεί ευκολώτερα τις αμαρτίες όσων τιμούν και εξυπηρετούν τους γονείς τους. Τις σβήνει δε ο Θεός τις αμαρτίες τους, κατά παρόμοιον τρόπον με εκείνον που διαλύεται ο πάγος, όταν υπάρξη καλοκαιρία. Ακόμη θα ενθυμηθή και θα βοηθήση κατά τις ημέρες των θλίψεων τους όσους εξεπλήρωσαν τα προς τους γονείς τους καθήκοντα.
3) ιδαίτερα προς τους γέροντες.
Άξιοι μεγαλύτερου επαίνου και αμοιβής από τον Θεόν είναι όσοι δείχνουν έμπρακτο ενδιαφέρον και συμπαράστασιν προς τους γονείς τους, όταν αυτοί φθάσουν στην γεροντικήν ηλικίαν. Σχετικά με την πλευράν αυτήν του θέματος ο Σειράχ γράφει:
«Τέκνον, αντιλαβού εν γήρα πατρός σου, και μή λυπήσης αυτόν εν τη ζωή αυτού' καν απολείπη σύνεσιν, συγγνώμην έχε και μή ατιμάσης αυτόν εν πάση ισχύί σου» (γ'. 12 - 13). «Και γαρ εξημών γηράσκουσι» (Π'. 6).
Λαμβάνει υπ' όψιν του ο έμπειρος Σειράχ ότι όλοι γενικά οι ηλικιωμένοι έχουν ανάγκην από ιδιαίτερην μέριμναν και κατανόησιν. Διότι συνήθως και οι σωματικές τους δυνάμεις τους εγκαταλείπουν, αλλά και η διανοητική τους ικανότητα και η φρόνησίς τους μειώνονται.
Και συμβουλεύει πατρικά: Παιδί μου, στήριξε και βοήθησε τον πατέρα σου στα γεράματα του και μέχρι τον θάνατον του μή τον λύπησης. Και όταν ακόμη οι πνευματικές του δυνάμεις εξασθενήσουν, συ που έχεις ακμαίες δυνάμεις, να είσαι επιεικής και υπομονητικός απέναντι του και να μή τον περιφρόνησης, ούτε και να τον εξευτελίσης.
Διά να μας πείση δε να είμεθα συμπαθείς και στοργικοί προς τους γέροντες, ο Σειράχ μας υπενθυμίζει ότι, και όσοι τώρα είναι νέοι, κάποτε θα γεράσουν.
Προσθέτει δε ο Σειράχ την ακόλουθην μομφήν εναντίον όσων περιφρονούν τους γονείς τους και ασεβούν εναντίον τους:
«Ως βλάσφημος ο εγκαταλιπών πατέρα, και κεκατηραμένος υπό Κυρίου ο παροργίζων μητέρα αυτού» (γ', 16).
Το παιδί, δηλαδή, που εγκαταλείπει αβοήθητον τον πατέρα του, μοιάζει με εκείνον, που βλασφημεί τον Θεόν. Καταραμένος δε από τον Κύριον είναι όποιος με την άπρεπη συμπεριφοράν του εξοργίζει την μητέρα του. «Επικατάρατος ο ατιμάζων πατέρα αυτού η μητέρα αυτού» (Δευτ. Κζ', 16). Και «ο κακολογών πατέρα αυτού η μητέρα αυτού τελευτήσει θανάτω» (Εξόδ. Κα΄, 16), αναφέρεται και στον Μωσαϊκόν Νόμον. Δηλαδή όχι μόνον άξιοι κατάρας κρίνονται, όσοι ασεβούν κατά των γονέων τους και τους δυσφημίζουν, αλλά και ένοχοι θανάτου θεωρούνται.
Κ' Θεός και άνθρωπος
αν επιστέγασμα των προβληματισμών και σκέψεων του σοφού Σειράχ, θα αναφέρουμε όσα γράφει αναφορικά με τον τρόπον, με τον οποίον πρέπει οι άνθρωποι να προσεγγίζουν τον Θεόν.
1) Είναι ο Δημιουργός μας.
Αναφέρεται ο Σειράχ στην δημιουργίαν του ανθρώπου από τον Θεόν και εξαίρει ως εξής τα χαρίσματα, που ο θείος Δημιουργός έδωσε στον άνθρωπον:
“Κύριος έκτισεν εκ γης άνθρωπον... Και έδωκεν αυτοίς εξουσίαν των επ' αυτοίς. Καθ' εαυτούς ενέδυσεν αυτούς ισχύν και κατ' εικόνα αυτού εποίησεν αυτούς... Διαβούλιον και γλώσσαν και οφθαλμούς, ώτα και καρδίαν έδωκε διανοείσθαι αυτοίς. Επιστήμην συνέσεως ενέπλησεν αυτούς και αγαθά και κακά υπέδειξεν αυτοίς» (ιζ', 1, 2 - 3, 6 -7). Αυτός εξ αρχής εποίησεν άνθρωπον και αφήκεν αυτόν εν χειρί διαβουλίου αυτού» (ιε', 14).
Ο Θεός, γράφει, έπλασε το σώμα του ανθρώπου από την γην. Παρεχώρησε δε στους πρωτοπλάστους εξουσίαν πάνω σ' όλα τα ζώα της ξηράς και της θαλασσας. Εχάρισεν όμως ο Θεός και στον κάθε άνθρωπον χωριστά ιδιαίτερην δύναμιν. Διότι όλους τους εδημιούργησε κατ' εικόνα ιδικήν του. Τους έδωσεν επίσης ελευθερίαν βουλήσεως και γλώσσαν και οφθαλμούς και αυτιά και καρδιάν, διά να σκέπτωνται. Τους εγέμισεν ακόμη με την ικανότητα να κρίνουν και να διανοούνται συνετά. Τους έκαμε και ικανούς να διακρίνουν μεταξύ καλού και κακού. Ο Θεός λοιπόν ευθύς εξ αρχής εδημιούργησε τον άνθρωπον ελεύθερον και τον άφησε στην ελεύθερήν του θέλησιν.
Δικαιολογημένα λοιπόν ο Σειράχ προτρέπει τον λογικόν και ελεύθερον άνθρωπον να εκτιμήση τα θεία αυτά δώρα και να σέβεται μ' όλην του την ψυχήν και να αγαπά μ' όλην την δύναμιν της καρδίας του τον Κύριον και Δημιουργόν του. Και του λέγει:
«Εν όλη ψυχή σου ευλαβού τον Κύριον... Εν όλη δυνάμει αγάπησον τον ποιήσαντά σε» (ζ', 29, 30).
2) Ο Δημιουργός της κτίσεως.
Εκτός και πριν από τον άνθρωπον, ο Θεός εδημιούργησε και όλην την άψυχην κτίσιν
και κάθε ζωντανόν οργανισμόν, διά να εξυπηρετήται έτσι κατά τον καλύτερον τρόπον η ζωή και οι ανάγκες του ανθρώπινου γένους. Σ' αυτό το έργο του Θεού αναφέρεται με θαυμασμόν ο Σειράχ. Και γράφει:
«Μνησθήσομαι δή τα έργα Κυρίου, και ά εώρακα εκδιηγήσομαι- εν λόγοις Κυρίου τα έργα
αυτού» (μβ', 15). « Ετι διανοηθείς εκδιηγήσομαι και ως διχομηνία επληρώθην» (λθ', 12).
Και τώρα, λέγει, θα φέρω στην μνήμην μου τα θαυμαστά έργα του Θεού. Και θα αναφέρω όσα απ' αυτά είδα και εγνώρισα. Όλα δε αυτά τα έργα τα εδημιούργησεν ο παντοδύναμος Θεός, με μόνον τον λόγον του. Θέλω ακόμη να διηγηθώ τις σκέψεις, από τις οποίες εγέμισα, εξ αφορμής της μελέτης των έργων του Θεού, όπως γεμίζει και το φεγγάρι.
Αναφέρεται δε στην συνέχειαν ο Σειράχ ως ακολούθως στα θαυμάσια της δημιουργίας του Θεού:
«Γαυρίασμα ύψους στερέωμα καθαριότητος, είδος ουρανού εν οράματι δόξης. Ήλιος εν
οπτασία διαγγέλλων εν εξόδω, σκεύος θαυμαστόν, έργον Υψίστου. Εν μεσημβρία αυτού
αναξηραίνει χώραν, και εναντίον καύματος αυτού τίς υποστήσεται;... Μέγας Κύριος ο ποιήσας αυτόν, και εν λόγοις αυτού κατέσπευσε πορείαν. Και η σελήνη εν πάσιν εις καιρόν αυτής, ανάδειξιν χρόνων και σημείον αιώνος. Από σελήνης σημείον εορτής, φωστήρ μειούμενος επί συντέλειας... Αυξανομένη θαυμαστώς εν αλλοιώσει, σκεύος παρεμβολών εν ύψει, εν στερεώματι ουρανού εκλάμπων. Κάλλος ουρανού, δόξα άστρων, κόσμος φωτίζων εν υψίστοις Κυρίου- εν λόγοις αγίου στήσονται κατά κρίμα και ού μή εκλυθώσιν εν φυλακαίς αυτών (μγ\ 1 -3,5-7.8- 10).
Πόσην δηλαδή μεγαλοπρέπειαν έχει το ύψος του ουρανού! Και η καθαρότης και η
διαφάνεια του ουράνιου στερεώματος πόσον καταπληκτικό και ένδοξο θέαμα παρουσιάζουν!
Αλλά και ο ήλιος πόσον θαυμαστό δημιούργημα του Υψίστου είναι! Από την ώραν που ανατέλλει, και όταν μεσουρανή και φωτίζη και θερμαίνη κατά τρόπον ανυπόφορον την γην, εξακολουθητικά δοξάζει τον Θεόν, που τον εδημιούργησε και τον κατευθύνει. Αλλά και το φεγγάρι με τον ιδικόν του τρόπον ομιλεί διά την δόξαν του Θεού. Και αυτό είναι πιστό κάθε ώραν στο έργο, που ο Θεός του έταξε να επιτελή. Και με το να καθορίζη τις διάφορες εποχές του χρόνου, παραμένει σημείο αιώνιο της δυνάμεως του Δημιουργού του. Διότι από τις διάφορες φάσεις του, το γέμισμα και την μείωσιν του φωτισμού του, καθορίζονται οι διάφορες εορτές. Και όταν αυξάνεται η και μειώνεται κατά θαυμαστόν τρόπον, παρουσιάζεται, ανάμεσα στ' άλλα αστέρια, σαν ένας μεγάλος φανός και λαμπερός φάρος, που φωτίζει τα ουράνια σώματα, που έτσι δίδουν την εντύπωσιν ότι είναι στρατιώτες και φρουροί και νυκτοφύλακες άγρυπνοι.
Γενικά η ομορφιά του ουρανού, παρατηρεί ο Σειράχ, έγκειται στην λαμπρότητα των αστέρων, που σαν ολόφωτα κοσμήματα, φωτίζουν τα ουράνια ύψη του Κυρίου. Διότι διαλαλούν ότι εδημιουργήθησαν με τον λόγον του αγίου Θεού και ότι, όπως εδιατάχθησαν από τον Δημιουργόν τους, στέκονται συνεχώς στις θέσεις τους, χωρίς να αποκάμνουν, και μένουν στα φυλάκια τους, σαν πιστοί στρατιώτες.
Έκθαμβος και πάλιν ο Σειράχ καλεί τους ανθρώπους να λάβουν και από τα θαυμαστά αυτά έργα αφορμές να απευθύνουν προς τον Θεόν νέες δοξολογίες. Λέγει δε:
«Ιδέ τόξον και ευλόγησον τον ποιήσαντα αυτό...» (μγ', 11). «Ευλογήσατε Κύριον επί πάσι τοις έργοις, δότε τω ονόματι αυτού μεγαλωσύνην και εξομολογήσασθε εν αινέσει αυτού, εν ωδαίς χειλέων και εν κινύραις»(λθ'. 14 - 15).
Παρατηρήστε δηλαδή με προσοχήν τα ουράνια φαινόμενα και ιδιαίτερα το ουράνιο τόξο και δοξάστε τον Θεόν δι' όλα τα έργα του. Αποδώστε μεγαλωσύνην στο Όνομά του. Και με άσματα των χειλέων, αλλά και με μουσικά όργανα, διακηρύξατε την αίνεσιν και μεγαλοπρέπειάν του.
3) Ανεκδιήγητο μεγαλείο.
Αναφέρεται ο Σειράχ και σε πολλά άλλα από τα θαυμάσια της δημιουργίας, που αναγγέλλουν την δύναμιν και το μεγαλείο του Θεού. Μεταξύ αυτών μνημονεύει τα χιόνια, τις αστραπές και τα σύννεφα, τα οποία και παρομοιάζει με πουλιά, που πετάγονται μέσα από τα κλουβιά του ουρανού. Το χαλάζι, που ρίχνεται στην γην σαν κομματιασμένες πέτρες. Τις βροντές, που συνταράζουν τα όρη και κάμνουν την γην να πονά σαν ετοιμόγεννη γυναίκα. Τους ανέμους, που μεταφέρουν τις βροχές, καθώς και τις καταιγίδες και τους ανεμοστρόβιλους.
Ιδιαίτερα εντυπωσιάζεται ο Σειράχ από την χιονόπτωσιν. Και περιγράφει τα χιόνια να
κατεβαίνουν στην γην σαν λευκά πουλιά η και σαν ακρίδες, που κινούνται προς διάφορα σημεία. Το κάλλος του λευκού χιονιού, λέγει, θαμβώνει τα μάτια και η καρδιά του ανθρώπου καταπλήσσεται, καθώς το βλέπει να σκεπάζη την γην. Επίσης θαυμαστό θέαμα παρουσιάζει και η χειμερινή πάχνη, που μοιάζει με το αλάτι, και όταν παγώση γίνεται σαν αγκάθια. Και τα παγωμένα νερά όμως, που μοιάζουν με κρύσταλλα. Και η μαλακή ομίχλη, που απαλλάσσει την γην από την βλαβερήν επίδρασιν της παγωνιάς. Αλλά και η θάλασσα, με τα φυτευμένα σ' αυτήν νησιά και τα παράδοξα της φαινόμενα, καθώς και τα πολλά και ποικίλα σε μέγεθος και είδος ψάρια της (Πρβ. Μγ', 12 - 26). Όλα αυτά, λέγει ο εμπνευσμένος Σειράχ, μας κάμνουν να υμνούμε το μεγαλείο του Θεού. Όμως, προσθέτει:
«Πολλά ερούμεν και ου μή εφικώμεθα... Δοξάζοντες που ισχύσομεν; Αυτός γαρ ο μέγας παρά πάντα τα έργα αυτού... Δοξάζοντες Κύριον υψώσατε, καθόσον αν δύνησθε, υπερέξει γαρ και έτι και υψούντες αυτόν πληθύνατε εν ισχύι μή κοπιάτε, ού γαρ μή αφίκησθε» (μγ', 27. 28, 30).
Ημπορούμε δηλαδή να αναφέρουμε πολλά ακόμη, αλλά ποτέ δεν θα κατορθώσουμε να υμνήσουμε επάξια τον Θεόν. Και πως είναι δυνατόν να τον δοξολογήσουμε, όπως πρέπει, αφού Αυτός είναι ανώτερος άπ' όλα τα έργα του; Παρά ταύτα, μας ενθαρρύνει ο Σειράχ, δοξάσατε, όσον ημπορείτε τον Κύριον. Και αφού συγκεντρώσετε όλες σας τις πνευματικές δυνάμεις στο έργο της δοξολογίας του Θεού, μή κουρασθήτε ποτέ στην προσπάθειάν σας να του προσφέρετε πραγματικήν ανύμνησιν.
4) Παντοδύναμος Εξουσιαστής.
Μια βασική ιδιότητα του Θεού είναι η πανταχού παρουσία και η παγγνωσία. Όσοι δε ενθυμούνται τις αλήθειες αυτές και ρυθμίζουν ανάλογα την ζωήν τους, πολλήν ωφέλειαν και ενίσχυσιν θα αποκομίζουν. Αυτό τονίζει και ο Σειράχ με τις ακόλουθες
υποδείξεις του:
«Μή είπης, ότι από Κυρίου κρυβήσομαι, μή εξ ύψους τίς μου μνησθήσεται; εν λαω πλείονι ού μή γνωσθώ. Τις γαρ η ψυχή μου εν αμετρήτω κτίσει; (ιστ'', 17). «Τις με ορά; σκότος κύκλω μου. Και οι τοίχοι με καλύπτουσι, και ουθείς με ορά· τι ευλαβούμαι; των αμαρτιών μου ου μή μνησθήσεται ο Ύψιστος» (κγ', 18).
Μή μοιάσης ποτέ, λέγει ο Σειράχ, με τους ανόητους εκείνους ανθρώπους, που σκέπτονται και λέγουν: Εγώ θα κρυφθώ από τα μάτια του Θεού. Εξ άλλου είναι δυνατόν ο μεγάλος και ουράνιος Θεός να ασχολήται μαζί μου; Ποιαν σημασίαν ημπορεί να έχη διά τον Θεόν η ιδική μου ύπαρξις, που είμαι ένα άτομο μέσα σε τόσα πλήθη λαού; Και όταν αμαρτάνω, ποιος με βλέπει; Ολόγυρα μου υπάρχει σκοτάδι και οι τοίχοι με σκεπάζουν. Κανένας λοιπόν δεν με βλέπει. τι να φοβηθώ; Και ο Ύψιστος Θεός ακόμη δεν θα γνωρίση και δεν θα ενθυμηθή τις αμαρτίες μου.
Σ' όσους λοιπόν έτσι σκέπτονται ο σοφός Σειράχ απαντά ως ακολούθως:
“Ιδού ο ουρανός και ο ουρανός του ουρανού, άβυσσος και γη σαλευθήσονται εν τη επισκοπή αυτού» (ιστ'', 18). «Οφθαλμοί Κυρίου μυριοπλασίως ηλίου φωτεινότεροι, επιβλέποντες πάσας οδούς ανθρώπων και κατανοούντες εις απόκρυφα μέρη» (κγ''. 19). «Οι οφθαλμοί αυτού ενδελεχείς επί τας οδούς αυτών. Ούκ εκρύβησαν αι αδικίαι αυτών απ' αυτού, και πάσαι αι αμαρτίαι αυτών έναντι Κυρίου. Ελεημοσύνη ανδρός ως σφραγίς μετ' αυτού, και χάριν ανθρώπου ως κόρην συντηρήσει» (ιζ΄, 19-20,22).
Να, λέγει ο Σειράχ, ο ουρανός, που βλέπουμε, και ο αόρατος και υψηλότερος ουρανός, η άβυσσος της θάλασσας και η γη, το σύμπαν δηλαδή, κλονίζεται ολόκληρο, όταν ο Θεός ρίψη το βλέμμα του πάνω του. Διότι, όπως και ο Δαβίδ ψάλλει, ο Θεός είναι «ο επιβλέπων επί την γην και ποιών αυτήν τρέμειν, ο απτόμενος των ορέων και καπνίζονται» (Ψαλμ. 103,32).
Εκτός όμως του ότι ο Θεός εξουσιάζει πάνω σ' όλην την κτίσιν, βλέπει και γνωρίζει
όσα και όλοι οι άνθρωποι κάμνουν. Διότι οι οφθαλμοί του είναι ασυγκρίτως πιο φωτεινοί από τον ήλιον. Και επιβλέπουν πάνω σ' όλους τους δρόμους της ζωής των ανθρώπων και σ' όλα τα κρυφά μέρη. Επειδή δε ακριβώς οι οφθαλμοί του Θεού παρατηρούν αδιάκοπα την πορείαν και την ζωήν όλων των ανθρώπων, δεν του διαφεύγουν και οι κρυφές αδικίες των ανθρώπων. Έτσι ενώπιον του Θεού είναι φανερές και οι αμαρτίες, αλλά και τα καλά έργα των ανθρώπων. Ιδιαίτερα δε ο Θεός προσέχει τις ελεημοσύνες κάθε ανθρώπου. Και τον ελεήμονα άνθρωπον τον ξεχωρίζει ανάμεσα σ' όλους τους άλλους, σαν να έχη πάνω του μιαν πολύτιμην σφραγίδα, και τον προσέχει σαν κόρην οφθαλμού.
Και στον καθένα από μας λοιπόν ο Σειράχ, μετά απ' αυτά, θα έλεγε:
«Επίστρεφε επί Κύριον και απόλειπε αμαρτίας, δεήθητι κατά πρόσωπον και σμίκρυναν
πρόσκομμα» (ιζ', 25).
Γύρισε δηλαδή προς τον Κύριον και Θεόν σου. Απαρνήσου τις αμαρτίες σου. Παρακάλεσε τον Κύριον προσωπικά, και θα σε βοηθήση να λιγοστεύσης τις παραβάσεις, που κάμνεις, και οι οποίες αποτελούν πρόσκομμα στις σχέσεις σου μαζί του.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Τον επίλογον του βιβλίου μας θα τον γράψη και πάλιν ο σοφός Σειράχ με μιαν προτροπήν του προς εμάς και με μιαν περίληψιν προσευχής του προς τον Θεόν. Η πατρική του προτροπή είναι:
«Εμού του πατρός ακούσατε, τέκνα, και ούτως ποιήσατε. ίνα σωθήτε» (γ',1).
Προκειμένου, μας λέγει, να κατακτήσετε την σωτηρίαν σας, ακούστε και πράξετε όσα ήδη σας είπα. Αλλά και προς τον Κύριον προσευχηθήτε ως ακολούθως μαζί μου:
« Εξομολογήσομαί σοι, Κύριε βασιλεύ, και αινέσω σε Θεόv τον σωτήρα μου, εξομολογούμαι τω ονόματι σου, ότι σκεπαστής και βοηθός εγένου μοι... Αινέσω το Όνομά σου ενδελεχώς και υμνήσω εν εξομολογήσει... Έσωσας γαρ με έξ απωλείας και εξείλου με εκ καιρού πονηρού. Διά τούτο εξομολογήσομαι και αινέσω σε και ευλογήσω τω ονόματι Κυρίου» (να',1 -2,11 - 12).
Θέλω λοιπόν και εγώ, Κύριε και Βασιλέα μου, να δοξολογήσω και αινέσω Εσένα, τον Θεόν και Σωτήρα μου, και να υμνήσω το Όνομά σου. Διότι μου έγινες σκεπαστής και βοηθός. Θα αινώ συνεχώς το Όνομά σου και θα Σε δοξολογώ με ευγνωμοσύνην. Διότι με έσωσες από την καταστροφήν και σε περιόδους πειρασμών και κινδύνων με εγλύτωσες. Δι' όλες σου αυτές τις ευεργεσίες θα σε δοξολογώ και θα σε υμνώ και θα ευλογώ το Όνομά σου. Κύριε. Αμήν.
www.pigizois.gr
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου