Ιωάννης Χρυσόστομος Ομιλίαι είς τήν Γένεσιν
Τόμος 54
11 ΟΜΙΛΙΑ ΝΒ΄ Εσπειρε δε Ίσαάκ έν τη γη έκείνη, καί εύρεν έκατοστεύουσαν κριθήν έν τω ένιαυτώ έκείνω.
α. Τα λείψανα τών χθες είρημένων άναγκαιον άποδοΰναι
σήμερον τη ύμετέρα άγάπη, καί τοΰ λόγου την άκολουθίαν άναλαβόντας ίδεΐν πάλιν
τον δίκαιον Ισαάκ, όσης άπολαύει της άνωθεν κηδεμονίας. Ό γάρ τήν είς
Αίγυπτον κάθοδον αύτοΰ διακωλύσας, και είπών, Παροίκει έν τη γη ταύτη, καί
εσομαι μετά σοΰ, ούτως αύτον διά πάντων περιφανή καθίστησιν, ώς μετ'
ού πολύ έπίφθονον αύτον γενέσθαι παρά τω βασιλεΐ Γεράρων. Όρωντες γάρ
αύτοΰ καθ' έκάστην ήμέραν αύξανομένην τήν εύπορίαν, έδεδοίκεισαν λοιπον
τοΰ άνδρος τήν αύτόθι κατοίκησιν, καί μεταναστηναι έκεΐθεν καταναγκάζουσιν.
’Άξιον δε καί αύτων άκοΰσαι των ρημάτων της θείας Γραφης, ίνα
διά πάντων θεασώμεθα τοΰ Θεοΰ τήν εύνοιαν, ην περί τους αύτοΰ οίκέτας
έπιδείκνυται. Εσπειρε δε, φησιν, Ισαάκ έν τη γη έκείνη, και ευρεν
έκατοστεύουσαν κριθήν έν τω ένιαυτω έκείνω.
Σκόπει μοι τοΰ Θεοΰ τήν
σοφίαν· ίνα δείξη τω δικαίω οτι δημιουργος ων της φύσεως, και έξ άπόρων πόρον
παρασχειν δύναται, και οτι και έξ άρχης αύτος τήν γην τω οίκείω προστάγματι
διήγειρε προς τήν των καρπών βλάστην, παρασκευάσας τον δίκαιον
έκατονταπλασίονα των ύπ' αύτοΰ σπαρέντων έπι της γης κομίσασθαι τά
δράγματα, ομοΰ και αύτον έν πλείονι καθιστάς εύπορία, τω μηδενος έν χρεία
γενέσθαι, κάκείνους διά των εργων διδάσκων, οσης ο δίκαιος άπολαύει
της άνωθεν ροπης. Εύμήχανος γάρ ων και σοφος, διά των αύτων πολλάκις
πραγμάτων και τους οίκείους εύεργετεΐ, και τους ετι πεπλανημένους διδάσκεσθαι
παρασκευάζει της οίκείας προνοίας τήν δύναμιν. Τοΰτο και μετά ταΰτα κατά
τήν Αίγυπτον είργάσατο, έκείνοις μεν τάς τιμωρίας έπαγαγών, τον δε λαον
των Ίσραηλιτων άπαθη διαφυλάττων. Έμάνθανον γάρ ού μόνον διά της κατ'
αύτων άγανακτήσεως τοΰ των ολων Θεοΰ και δημιουργοΰ τήν δύναμιν, άλλά και
διά της προνοίας της είς έκείνους. Και ουτοι πάλιν ούκ έκ της είς
αύτους προνοίας και κηδεμονίας μόνον έδιδάσκοντο τοΰ Θεοΰ τήν ύπερβάλλουσαν
περι αύτους φιλανθρωπίαν, άλλά και δι' ών έκείνους έώρων καθ' έκάστην ήμέραν
τάς πληγάς δεχομένους. Και διά των αύτων πραγμάτων και τοΐς οίκείοις και
τοΐς έναντίοις έδείκνυ της οίκείας δυνάμεως τήν ύπερβολήν. Και
γάρ αύτά τά στοιχεΐα τήν παρ' έαυτων διακονίαν και τήν ύπακοήν
έπιδείκνυται τοΐς ομοδούλοις, οταν ο Δεσπότης εύνοϊκως προς αύτους διακέηται.
Και τοΰτο άν τις θεάσοιτο γεγονος έπι τοΰ δικαίου τούτου. Όπερ άλλοτε
ή φύσις της γης ούκ έπεδείξατο, τοΰτο διά το πρόσταγμα του των όλων Θεού νυν
έπιδείκνυται, και τοσαύτην ηνεγκε τήν φοράν, ώς άθρόον έν περιουσία πολλή
καταστηναι τον Ισαάκ. Εύλόγησε γάρ αύτον ο Θεος, καί ύψώθη ο άνθρωπος, καί
προβαίνων μείζων έγίνετο, εως ου μεγας έγενετο σφόδρα. Επειδή γάρ τότε έν
τούτοις ην τά της εύπορίας τοις δικαίοις, έν τη της γης εύπορία καί έν τω
των θρεμμάτων πλήθει, διά τουτό φησιν, Εύλόγησεν αύτον ο Θεος, καί ύψώθη ο
άνθρωπος, άντί του, Εύπορος έγενετο· καί ούχ άπλώς εύπορος, άλλά καί,
Μείζων, φησίν, έγίνετο, εως ου μεγας έγενετο σφόδρα. Εννόησον γάρ όσον ην,
έκατονταπλασίονα τών παρ' αύτου καταβαλλομενων ύποδεχεσθαι. Εί δε τουτό σοι
μεγα φαίνεται, σκόπει τήν έπίτασιν της του Θεου φιλανθρωπίας, ην του
χρόνου προϊόντος περί ήμας έπεδείξατο. Τοις γάρ μετά τήν αύτου παρουσίαν
τήν άρετήν μετιουσιν ού μόνον έκατονταπλασίονα ένταυθα παρεχειν
ύπισχνειται, άλλά καί τήν αίώνιον ζωήν καί τήν βασιλείαν τών ούρανών είς
άπόλαυσιν. Είδες φιλοτιμίαν Δεσπότου; είδες έπίτασιν εύεργεσίας; είδες
πόσον ήμιν κεχάρισται ή του Μονογενους παρουσία; όπως άφάτων τών πραγμάτων
τήν έναλλαγήν είργάσατο; Ταυτα τοίνυν εκαστος καθ' έαυτον λογιζόμενος, καί
ορών τήν διαφοράν, καί τίνα μεν ην, α τοις προ της χάριτος παρεχειν
ύπισχνειται, τίνα δε μετά τήν χάριν, δοξαζετω κάν τούτω τήν άπειρον αύτου
φιλανθρωπίαν, καί μή τη τών καιρών έναλλαγη το παν έπιγραφετω.
Άλλ' έπί τήν άκολουθίαν του λόγου έπανελθειν δίκαιον, και ίδειν όπως οι έν
Γεράροις ορώντες του δικαίου τήν πολλήν εύπορίαν, είς ζηλον διηγερθησαν, καί
άπελαύνειν αύτον έκειθεν έπεχείρουν. ’Εζήλωσαν γάρ, φησίν, αύτον οΐ
Φυλιστιείμ. Είτα δειξαι βουλομενη ή θεία Γραφή, έν τίνι τον ζηλον
έπεδείκνυντο, έπήγαγε· Καί πάντα α ωρυξαν φρεατα οΐ παιδες έν τω χρόνω του
πατρος αύτου, ένεφραξαν αύτά, καί ένεπλησαν γης. Σκόπει πόση τών αύτόθι ή
κακία, ώς καί τών ύδάτων φθονησαι τω δικαίω, καί ούδε ο βασιλεύς ο έν
τοσαύτη περιουσία καθεστώς κατασχειν τον φθόνον ίσχυσεν, άλλά φησιν·
’Άπελθε άφ' ήμών, ότι δυνατώτερος ήμών έγενου σφόδρα. Πολλή ή άγνωμοσύνη.
Τίνος γάρ ενεκεν άπελαύνεις τον δίκαιον; μή γάρ έλυμήνατό τι τοις σοις; μή γάρ
ήδίκησε τι; Άλλά τοιουτον ο φθόνος· ούδεν μετά λογισμου διαπράττεται. Δεον γάρ
αύτον θεασάμενον τοσαύτης εύνοίας άπολαύοντα τον δίκαιον παρά του των όλων
Θεού, μάλλον περιέπειν, μάλλον θεραπεύειν, ινα δια της εις εκείνον τιμής
επισπασηται και αυτός την άνωθεν ροπήν· ο δε ου μονον τούτο ου ποιεί,
αλλα καί απελαύνειν επιχειρεί, καί φησι· ’Άπελθε αφ' ήμων, οτι
δυνατωτερος ήμων εγένου σφοδρα.
Τοιουτον γαρ ή βασκανία· ουκ ανέχεται πραως την ετέρων
ευπραγίαν, αλλα την του πλησίον ευημερίαν οίκείαν δυσπραγίαν είναι νομίζει, καί
τήκεται τοίς του πλησίον αγαθοίς· δ δη καί ενταύθα γέγονεν. Ό γαρ
βασιλεύς, ο της πολεως άπάσης την εξουσίαν εχων, και παντας υπο την απειλην την
εαυτου εχων, τω ξένω, τω αλήτη, καί εντεύθεν εκεί, κακείθεν ώδε μετανισταμένω
φησίν· Άπελθε απ' εμου, οτι δυνατωτερος ήμων εγένου σφοδρα. Καί αληθως
δυνατωτερος ήν, την άνωθεν συμμαχίαν εχων εν απασι, και υπο της του Θεου
δεξιάς φρουρούμενος. Που τοίνυν απελαύνεις τον δίκαιον; ουκ οίσθα οτι,
οπου αν αυτον απελθείν συμβαίνη, εν τοίς του Δεσπότου του
εαυτου είναι αυτον αναγκη; ουκ επαίδευσέ σε των πραγματων ή πείρα, οτι ή
του Θεου χείρ εστιν ή περιφανη τον δίκαιον καθιστωσα; Τίνος ούν ενεκεν δι'
ών τον δίκαιον απελαύνεις, την προς τον αυτου Δεσποτην αγνωμοσύνην
επιδείκνυσαι, και ουδε ή πολλη του άνδρος επιείκεια περιγενέσθαι ήδυνήθη
της βασκανίας της σης, αλλ' ήττηθείς υπο του πάθους είς εργον αγαγείν
σπεύδεις τον φθόνον, καί παλιν μεταναστην γενέσθαι παρασκευαζεις τον ουδέν σε
ήδικηκότα; Ουκ οίδας οτι καν εις αυτην την ερημον απελθείν καταναγκασης, ούτως
ευμήχανον εχει Δεσπότην, ως κακεί γενόμενον, πολλω πλέον περιφανέστερον αυτον
αποδείξαι; Ουδεν γαρ Ισχυρότερον του της άνωθεν συμμαχίας απολαύοντος, ώσπερ
ουδεν ασθενέστερον του της εκείθεν βοηθείας ήρημωμένου.
β. Είδες, αγαπητέ, καί του βασιλέως Γεραρων
καί παντων των αυτόθι οίκούντων της γνωμης την μοχθηρίαν; Όρα καί του
δικαίου την πολλην επιείκειαν, πως ουκ εφρόνησε μέγα, ουδέ ορων δια των
πραγματων πολλην του Θεου την ροπην περί αυτον γινομένην, κατεξανέστη του βασιλέως,
τη του συμμαχουντος αυτω δυναμει πεποιθως· αλλα καθαπερ τις ανηρ, καί
απροστατευτος, καί ουδαμόθεν ουδεμιάς απολαύων βοηθείας, ούτω μετα πολλης της
επιεικείας, ουδέ μέχρι λόγων αντιτείνας τω βασιλεί, εποίει το παρ'
αυτου κελευόμενον, καί ευθέως εκείθεν απανίστατο, καί πορρωτέρω γενόμενος,
κατέστελλε του πάθους τήν φλόγα, όμοΰ και τήν ύπερβάλλουσαν αύτοΰ έπιείκειαν
ένδεικνύμενος, κάκείνου το πάθος παραμυθούμενος. Καί άπηλθεν έκεΐθεν, καί
κατφκησεν έν τη φάραγγι Γεράρων. Καί οπερ ό Χρίστος παραγενόμενος τοΐς μαθηταΐς
ένετέλλετο λέγων, Όταν διώκωσιν ύμας, φεύγετε έτέρωθι, τοΰτο καί
ούτος ηδη δια των έργων έπλήρου. Καί καθάπερ Δαυϊδ τοΰ Σαουλ τον
πολυν φθόνον καταστέλλων, δια της άναχωρήσεως έαυτον ύπεξάγων, έκείνου τήν
πολλήν παρεμυθεΐτο φλεγμονήν· τον αύτον δή τρόπον καί ό δίκαιος ούτος έπλήρου
το άποστολικον έκεΐνο λόγιον, Δότε τόπον τη οργη· καί καταλιπών τήν πόλιν
έξηλθε, φησίν, έν τη φάραγγι. Άλλ' ορα αύτον κάκεΐ μετα πολλης της
έπιεικείας τήν ενστασιν ένδεικνύμενον. Ούδε γαρ μέχρι τούτου εστη τα δεινα,
άλλα κάκεΐ γενομένω καί τα φρέατα άνορύξαι βουλομένω μάχεσθαι έπεχείρουν.
Όρυξε γαρ, φησί, τα φρέατα, απερ ησαν οι παιδες του πατρος αύτου
πεποιηκότες, καί ένέφραξαν αύτα οΐ Φυλιστιείμ, καί έπέθηκεν αύτοΐς τα
ονόματα, απερ ην ό πατήρ έπιθείς. Καί ωρυξαν, φησίν, οι παΐδες Ισαακ, καί
εύρον φρέαρ υδατος ζωντος, άντί τοΰ, κάτωθεν άναβλύζοντος.
Καί έμαχέσαντο οΐ ποιμένες Γεράρων, φάσκοντες αύτων είναι το υδωρ.
Καί ούδε ένταΰθα φιλονεικεΐ ό δίκαιος, ούδε
αντιτείνει, άλλα καί τοΐς ποιμέσι παραχωρεΐ.
Τοΰτο γαρ άληθως έπιείκεια, ούχ οταν τις παρα των έν
δυναστεία άδικούμενος φέρη πράως, άλλ' οταν καί ύπο των νομιζομένων
ύποδεεστέρων είναι έπηρεαζόμενος παραχωρη· ένταΰθα μεν γαρ τη έπιεικεία αν τις
το παν λογίσαιτο τοΰ έπηρεαζομένου· έκεΐ δε ίσως τις είποι, δια το μή
δύνασθαι άντιτείνειν τη δυναστεία τοΰ ήδικηκότος, τήν
έπιείκειαν έπιδείκνυσθαι. Άλλ' ίνα μάθης οτι καί έπί τοΰ βασιλέως, ού δια
τήν έκείνου δυναστείαν, έπεδείξατο τήν έπιείκειαν, άλλα δια τον οικεΐον
τρόπον, ορα αύτον καί έπί των ποιμένων το αύτο ποιοΰντα. Καί καθάπερ έκεΐνος
ελεγεν, ’Άπελθε άφ' ήμων, καί εύθέως, καθάπερ έπίταγμα δεχόμενος, ύπανεχώρει·
ουτω καί νΰν, των ποιμένων έπηρεάζειν έπιχειρούντων, καί το φρέαρ
οίκειουμένων, παραχωρεΐ. Καί ίνα διηνεκής η τοΐς μετα ταΰτα ή γνωσις της
άδικίας, ονομα έπιτίθησι τω φρέατι έκ τοΰ συμβεβηκότος. Επειδή γαρ φανεραν
έπεδείξαντο τήν άδικίαν, Έκάλεσε, φησί, το ονομα τοΰ φρέατος, Τόπου
άδικία. Καί ην λοιπον καθάπερ έν στήλη χαλκή το όνομα του τόπου διδασκαλία τοΐς
έξης καί τής του δικαίου έπιεικείας, καί τής έκείνων αγνωμοσύνης. Το γαρ
όνομα του τόπου έκαστον παρεσκευαζε τήν αιτίαν τής προσηγορίας μανθάνοντα
γινώσκειν του μεν τήν αρετήν, των δε τής κακίας τήν ύπερβολήν. Καί σκόπει
πως καί ουτος έπιτείνει τήν οικείαν αρετήν, δια πάντων έπιδεικνύς έαυτου
τήν έπιείκειαν, κακεΐνοι τή ύπερβολή τής κακίας λαμπρόν καί ακοντες
πειρώνται τον δίκαιον αποφαίνειν. Ούδε γαρ αρκεσθέντες, πάλιν έτερον ορυξαντι
φρέαρ έπιτίθενται. Άπάρασ γαρ, φησίν, έκεΐθεν, ωρυξε φρέαρ έτερον·
έκρίνοντο δε καί περί έκείνου, καί έπωνόμασεν αύτο, Έχθρία. Σκόπει πάλιν
του δικαίου τήν συνεσιν. Ένταυθα ού πάντη, ως εοικε, το φρέαρ αφείλοντο, αλλα
διαμαχεσάμενοι, καί προς το προφανές τής αδικίας όρώντες απέστησαν. Δια
τουτο Έχθρίαν αύτο προσηγόρευσεν, έπειδή εχθρας ύπόθεσις κατέστη. Καί καθ'
έκάστην, ως είπεΐν, ύπο τών έγχωρίων τοιαυτα ύπομένων, ούκ έδυσχέρανεν,
ούδε μικρόψυχόν τι έπεδείξατο, ούδε ένενόησε προς έαυτον, ούδε είπεν, οτι Ούδε
μέχρι φρεάτων απολαυειν ειμί κυριος· αρα μή ερημος γέγονα τής ανωθεν
ροπής; αρα μή τής προνοίας έστέρημαι τής παρα του Δεσπότου; Ούδεν τουτων
ούκ ένενόησεν, ούκ έλογίσατο, αλλα μετ έπιεικείας απάσης απαντα
εφερε. Δια τουτο καί πλείονος απήλαυε τής ανωθεν συμμαχίας. Ταυτα
γαρ, ως είπεΐν, τα συμβαίνοντα γυμνασία τις ήν τής του δικαίου αρετής.
Άπάρασ γαρ, φησίν, έκειθεν, ωρυξε φρέαρ έτερον, καί ούκ έμαχέσαντο
περί αύτου· καί έπωνόμασε το όνομα αύτου, Εύρυχωρία, λέγων, Διότι νυν
έπλάτυνε Κυριος ήμΐν, καί ηυξησεν ήμας έπί τής γής.
γ. Όρα εύγνωμοσυνην του δικαίου. Ήνίκα μεν
τα πρότερα φρέατα έκεΐνοι παρασπάσασθαι έπεχείρησαν, ούκ έδυσχέρανεν,
ούκ αντέτεινεν, αλλα μόνον τή προςηγορία τών φρεάτων ανεξάλειπτον τήν μνήμην
τής έκείνων κακίας έναπετίθει. Ένταυθα δε πάλιν, έπειδή ούδείς
έμποδών γέγονεν, αλλα μετα αδείας πάσης τών οίκείων πόνων απήλαυε, το παν
ανατίθησι τω Θεω. Έκάλεσε γαρ αύτο, Εύρυχωρίαν. Είτα έρμηνευει αύτήν
τήν προσηγορίαν· δια τουτο, φησίν, Εύρυχωρίαν, τουτο καλώ, Ότι έπλάτυνε Κυριος
ήμΐν, καί ηυξησεν ήμας έπί τής γής. Είδες γνώμην φιλόθεον, πώς τών έν
μέσω δυσχερών ούδεμίαν μνήμην ποιησάμενος, τών χρηστών μόνον μεμνημένος, ύπερ
έκείνου τήν εύχαριστίαν άναφέρει, καί φησιν, Ότι έπλάτυνε Κύριος ήμΐν, καί
ηυξησεν ήμας έπί της γης;
Ούδεν γάρ ούτως ο Θεός άποδέχεται, ώς ψυχήν εύγνώμονα
καί εύχάριστον· καί μυρία καθ' έκάστην ήμέραν απαντας ήμας εύεργετων καί
έκόντας καί ακοντας, καί ειδότας καί άγνοουντας, ούδεν ετερον παρ' ήμων
έπιζητεΐ, η το χάριτας ειδέναι αύτω υπερ των είς ήμας γεγενημένων, ίνα καί
υπερ τούτου αύτου πάλιν πλείονα τήν άμοιβήν ήμΐν παράσχη Καί
ίνα μάθης, ορα τον δίκαιον τουτον δια τήν πολλήν αύτου εύγνωμοσύνην
πάλιν της ανωθεν έπιφανείας άξιούμενον. Επειδή γαρ άρκουσαν βάσανον της οίκείας
άρετης έπεδείξατο έπί τε των έν Γεράροις, έπί τε του βασιλέως άπωθουμένου
αύτον, έπί τε των ποιμένων παρασπώντων τα φρέατα, ώσπερ νευρωσαι
βουλόμενος αύτου τήν προθυμίαν ο φιλάνθρωπος Δεσπότης, καί της έπιεικείας
αύτον άποδεχόμενος της πολλης, έπειδή Άνέβη έκεΐθεν έπί το Φρέαρ του
ορκου, ωφθη αύτω Κύριος έν τη νυκτί έκείνη, καί είπε·
’Εγώ είμι ο Θεος Αβραάμ του πατρός σου· μή φοβου· μετά
σου γάρ είμι, καί εύλογήσω σε, καί πληθυνω το σπέρμα σου διά Αβραάμ τον
πατέρα σου. Ώφθη αύτω, φησίν, έν τη νυκτί έκείνη. Σκόπει Θεου κηδεμονίαν.
'Ίνα γάρ αύτον άνακτήσηται, καί θαρρεΐν παρασκευάση, έπιφαίνεται αύτω,
καί φησιν· Εγώ είμι ο Θεος Αβραάμ του πατρός σου, ο τον πατέρα τον
σον έπίδοξον πεποιηκώς, καί έν τοςαύτη περιφανεία καταστήσας, καί ξένον οντα
περιφανέστερον των έγχωρίων άπεργασάμενος. Εγώ ειμι έκεινος ο έκεινον
ούτως αύξηθηναι παρασκευάσας, καί μεγάλην διά πάντων τήν περί αύτον πρόνοιαν
έπιδειξάμενος. Εγώ ειμι· Μή τοίνυν φοβου.
Τί έστι, Μή φοβου; Μή σε ταυτα ξενιζέτω, το παρά του
Άβιμέλεχ έλαθηναι, το παρά των ποιμένων άδικηθηναι. Πολλά τοιαυτα καί ο πατήρ ο
σος πέπονθε, καί διά τούτων λαμπρότερος άνεδείχθη. Μή τοίνυν ταυτά σε
φοβείτω· Μετά σου γάρ είμι. Διά τουτο ταυτα γίνεσθαι συγχωρω, ομου καί σε
βουλόμενος διά της έπιεικείας ένδείξασθαι τήν οικείαν άρετήν, κάκείνων της
γνώμης τήν μοχθηρίαν κατάδηλον απασι γενέσθαι, ίνα σε καί υπερ τούτων
στεφανώσω· Μετά σου γάρ είμι. Δι' δ καί άχείρωτος εση, καί των
πολεμούντων δυνατώτερος, καί των έπηρεαζόντων· ισχυρότερος. Καί ή μεν παρ' έμου
πρόνοια καί έπίφθονόν σε έργάσεται· Μετά σου γάρ είμι, και εύλογήσω σε,
και πληθυνω το σπέρμα σου δια Αβραάμ τον πατέρα σου.
Σκόπει Θεού φιλανθρωπίαν. Ειπών, Έγώ ειμι ο Θεος
Αβραάμ του πατρός σου, καί δείξας όπως φκειώσατο τον πατριάρχην, ώς καταξιωσαι
Θεον έαυτον καλεΐν Αβραάμ, καί ο της οικουμένης Δεσπότης καί δημιουργος
ένος ανθρώπου φάσκειν είναι Θεος, ού συγκλείων μέχρι του πατριάρχου τήν
οικείαν δεσποτείαν, άλλά τήν πολλήν περί αύτον εύνοιαν δεικνυς, Ουτω,
φησίν, αύτον φκειωσάμην, ώς πάντων των άλλων αντάξιον εκείνον έμοί
νομισθηναι. Δι' ό καί πληθυνω το σπέρμα σου διά Αβραάμ τον πατέρα σου.
Πολλάς οφείλω τάς άμοιβάς έκείνω της εις έμε ύπακοης· δι' έκεΐνον
ούν Πληθυνω το σπέρμα σου· ομου καί παρεθάρρυνε τον δίκαιον, καί διά
της μνήμης του πατρος εις ζηλον αύτον διήγειρε του τήν ομοίαν έκείνω αρετήν
επιδείξασθαι. Είτα έπειδή τοσαυτα αύτω άγαθά ύπέσχετο, Ώ,κοδόμησεν έκεΐ, φησί,
θυσιαστήριον, καί έπεκαλέσατο το όνομα Κυρίου, καί επηξεν έκεΐ τήν σκηνήν
αύτου. Τί έστιν, Ώ,κοδόμησεν έκεΐ θυσιαστήριον; Τάς εύχαριστίας, φησίν, έκει
ανήνεγκε τω Δεσπότη, ύπερ ών τοσαύτην περί αύτον κηδεμονίαν έπεδείξατο.
Καί ωρυξαν έκεΐ οι παΐδες Ισαάκ φρέαρ. Έν άδεία λοιπον ο δίκαιος γίνεται·
ο γάρ ειπών, Μετά σου ειμι, καί εύλογήσω σε, καί πληθυνω το σπέρμα σου, ούτος
άθρόον αύτω καί τήν περιφάνειαν έχαρίσατο, καί πασιν αύτον
περίβλεπτον γίνεσθαι πεποίηκεν. Όρα γουν τον Άβιμέλεχ έκεΐνον, τον έλάσαι
έπιχειρήσαντα καί ειπόντα, ’Άπελθε άφ' ήμων, νυν προς αύτον έρχόμενον.
Έπορεύθη γάρ, φησίν, Άβιμέλεχ, καί ο νυμφαγωγος αύτου καί ο
άρχιστράτηγος· καί είπεν αύτοΐς Ισαάκ·
'Ίνα τί ηλθετε πρός με; ύμεΐς δε έμισήσατέ με, καί
άπεστείλατε άφ' ύμων. Θέα μοι πόση του δικαίου ή πραότης Όρων τους άπελάσαντας
καί τοσουτον περί αύτον το μΐσος έπιδειξαμένους, νυν έν τάξει ικετων προς
αύτον παραγινομένους, ούκ έφρόνησε μέγα κατ' αύτων, ούδε έπήρθη τήν
διάνοιαν, εναυλον εχων τήν μνήμην των παρά του Θεου προς αύτον
ρηθέντων, ούδε τη δυνάμει του Δεσπότου πεποιθώς κατεξανίσταται του βασιλέως,
άλλά πάλιν τήν συνήθη έπιείκειαν έπιδεικνύμενος μετά πολλης πραϋτητός φησι
προς αύτούς· Ίνα τί ηλθετε πρός με; ύμεΐς δε έμισήσατέ με, καί άπεστείλατε
άφ ύμων.
Τίνος ενεκεν, φησί, παραγενέσθαι πρός με κατεδέξασθε,
τον έλαθέντα, τον μισηθέντα; Και είπαν Ίδόντες έωράκαμεν οτι
Κύριος μετά σου, καί είπαμεν Γενέσθω άρά άνά μέσον ήμων καί άνά μέσον σου,
καί διαθησόμεθα διαθήκην μετά σου, μή ποιήσειν μεθ' ήμων κακον, καθότι
ήμεΐς ούκ έβδελυξάμεθά σε, καί δν τρόπον έχρησάμεθά σοι καλως, καί
έξαπεστείλαμέν σε μετ' ειρήνης, καί νυν εύλογημένος συ ύπο Κυρίου.
δ. Ορα πόση τής έπιεικείας ή ισχυς, καί οση τής άρετής
ή δύναμις. Οι γάρ πρώην έλάσαντες, νυν παραγενόμενοι προς τον ξένον, προς
τον άπόλιδα, προς τον άλήτην, ού μόνον άπολογουνται ύπερ των ήδη
γεγενημένων, καί συγγνώμην αιτουσιν ύπερ των ήμαρτημένων, άλλά καί
άνακηρύττουσι τον δίκαιον, καί δεικνύουσι τον έπιτεθέντα αύτοΐς φόβον, καί
ομολογουσι καί τήν οικείαν άσθένειαν, καί τω δικαίω μεγάλην μαρτυρουσι τήν
δύναμιν. Τί γάρ αν είη τούτου ισχυρότερον του μεθ' έαυτου τον Θεον εχοντος; Ίδόντες,
φησίν, οτι Κύριος μετά σου. Πόθεν ύμΐν ή τοιαύτη γνωσις; Ναί, φησίν, αύτά
ήμΐν τά πράγματα άντί διδασκαλίας γέγονεν. Είδομεν γάρ οτι έλαυνόμενος των
έλαυνόντων ισχυρότερος γέγονας, καί έπηρεαζόμενος των έπηρεαζόντων περιγέγονας,
καί έκ τής των πραγμάτων άκολουθίας συνείδομεν, οτι πολλής άπολαύεις τής
άνωθεν ροπής. Τουτο δε καί τής του Θεου οικονομίας εργον, το τήν διάνοιαν
αύτων ποιήσαι καταπλαγήναι τον δίκαιον, καί γνωσιν αύτοΐς ένθειναι
τοιαύτην. Επεί ουν, φησίν, εγνωμεν οτι Κύριος μετά σου, Γενέσθω άρά άνά
μέσον ήμων.
Ορα πως ύπο του συνειδότος ώθούμενοι, καί ούδενος
έτέρου καταναγκάζοντος, ούδε τά γεγενημένα έξαγγέλλοντος, αύτοί έαυτους
έλέγχειν έπείγονται. Ει γάρ μή ήδικήσατε, φησί, τίνος ενεκεν καί
συνθήκας άπαιτεΐτε παρά του δικαίου; Άλλά τοιουτόν έστιν ή άδικία·
καθ' έκάστην ήμέραν καταξαίνει το συνειδος, καί σιγωντος του ήδικημένου,
οι τήν άδικίαν έργασάμενοι τήν δίκην έφεστάναι νομίζοντες, έφ'
έκάστης ήμέρας έναγώνιοι γίνονται, καί μονονουχί ύπογράφουσιν έαυτοΐς τήν
έκδίκησιν των ήμαρτημένων. Ό δή καί ούτοι μαθόντες, Γενέσθω, φησίν, άρά
άνά μέσον ήμων καί άνά μέσον σου. Είτα λέγουσιν, οποίαν βούλονται
γενέσθαι τήν άράν. Καί διαθησόμεθα διαθήκην μετά σου, μή ποιήσειν μεθ'
ήμων κακον, διότι ήμεΐς ούκ έβδελυξάμεθά σε. Ορα πως έναντία έαυτοΐς ύπο
του θορύβου καί τής άγωνίας φθέγγονται· Μή ποιήσειν μεθ' ήμών κακόν.
Τίνος ενεκεν ουτω φοβεΐσθε τον δίκαιον, όρώντες καί
προς τους έπηρεάζοντας τοσαύτην τήν έπιείκειαν έπιδεικνύμενον; Άλλ' ό
άδέκαστος δικαστής, το συνειδος, αυτους διήγειρε, καί εις έννοιαν ηρχοντο,
όσην περί τον δίκαιον τήν άγνωμοσύνην έπεδείξαντο, καί δια τούτο ύπο
του φόβου καί της δειλίας ου συνορώσιν, όπως έναντία λέγουσι. Μή ποιήσειν,
φησί, κακον μεθ' ήμών, καθότι ήμεΐς σε ουκ έβδελυξάμεθα. Τίνος ούν ενεκεν
άπηλάσατε; Άλλ' ό δίκαιος ουκ άπαιτεΐ ευθύνας, ουδέ έλέγχει τα παρ' αυτών
εΐρημένα. Καί ον τρόπον, φησίν, έχρησάμεθά σοι καλώς, καί έξαπεστείλαμέν
σε μετ' ειρήνης, καί νυν συ ευλογημένος ύπο Κυρίου. Όρας ότι
τήν άνωθεν δίκην έδεδίεσαν. Ή,δεισαν γαρ ότι καν αυτος δι' έπιείκειαν
μή άμύνηται τα είς αυτον γεγενημένα, άλλα ό τοσαύτην περί αυτον πρόνοιαν
έπιδεικνύμενος, ευθύνας αυτους άπαιτήσει τών εις τον δίκαιον γεγενημένων.
Δια τουτο έξευμενίζοντες τον δίκαιον, καί συνθήκας άπαιτεΐν έπείγονται,
όμου καί ύπέρ τών ηδη γεγενημένων άπολογούμενοι, καί ύπέρ τών
έξης τήν άσφάλειαν έαυτοΐς περιποιούμενοι. Καί έποίησεν αυτοις, φησί,
δοχήν, καί εφαγον καί έπιον· καί άναστάντες τω πρωί, ωμοσεν εκαστος προς
τον πλησίον αυτου, καί έξαπέστειλεν αυτους Ίσαακ, καί άπφχοντο άπ' αυτου
μετα σωτηρίας. Όρα του δικαίου τήν φιλοφροσύνην, πώς άμνησικάκως
αυτοΐς διελέχθη, καί ου μόνον λήθην έποιήσατο τών εις αυτον γεγενημένων, άλλα
καί πολλήν περί αυτους τήν φιλοξενίαν έπιδείκνυται.
Εποίησε γαρ, φησίν, αυτοΐς δοχήν, καί εφαγον καί
έπιον. Δια της έστιάσεως πληροφορησαι αυτους βούλεται, ώς ουδεμίαν μνήμην
ποιεΐται τών είς αυτον εΐργασμένων παρα αυτών. Καί έξαπέστειλεν αυτους,
φησί, καί άπφχοντο μετα σωτηρίας. Ή,νίξατο δια τούτου ή θεία Γ ραφή, ότι μετα
πολλου του φόβου τον κίνδυνον προσδοκώντες παρεγένοντο, καί περί του
παντος, ώς είπεΐν, άγωνιώντες τήν προς τον δίκαιον άπολογίαν έσπευσαν
ποιήσασθαι. Είδες πώς ουδέν ισχυρότερον άρετης, ουδέ δυνατωτερον;
πώς ουδέν άσφαλέστερον του της άνωθεν συμμαχίας άπολαύοντος; Είτα έν
έκείνη τη ήμέρα, φησίν, άπελθόντες οι παΐδες του Ίσαακ ωρυξαν φρέαρ,
καί είπαν, Ουχ ευρομεν υδωρ. Καί έκάλεσεν αυτο, Όρκον. Δια τουτο έκάλεσε
το όνομα τη πόλει Φρέαρ όρκου, εως της σήμερον ήμέρας. Όρα και ένταΰθα έκ των
γεγενημένων τήν προσηγορίαν αύτον έπιτιθέντα τω τόπω. Επειδή γαρ έν έκείνη
τή ήμέρα το φρέαρ ορυξαντες ούδεν ευρον, έν ή τους όρκους έποιήσαντο
προς άλλήλους, Φρέαρ όρκου έπέθηκεν όνομα τω τόπω, ινα ύπόμνησις ή των
γεγενημένων.
Είδες πως ούτε τήν άπο τοΰ νόμου διδασκαλίαν εχων ο
δίκαιος ουτος, ούτε προς ετερόν τινα ιδειν εχων, άλλα τω πατρί
κατακολουθήσας, καί άπο τοΰ τή φυσει τή άνθρωπίνη έγκειμένου τω συνειδότι
διδασκάλου οδηγούμενος, τοσαυτην φιλοσοφίαν έπεδείκνυτο; Τα γαρ γεγενημένα
ού μόνον τήν έπιείκειαν έδείκνυ τοΰ δικαίου τουτου· άλλα καί τα τοΰ
Χριστοΰ παραγγέλματα δι' αύτων των εργων αύτον πληροΰν άπέφηνε. Καί όπερ ο
Χριστος ελεγε διαταττόμενος τοις μαθηταις καί παραινων, ού μόνον τους
άγαπωντας άγαπαν, άλλα καί προς τους έχθρους τήν άγάπην έπιδείκνυσθαι,
τοΰτο ουτος άνωθεν έπλήρου, καί προς τους τοσοΰτον μισος περί αύτον έσχηκότας
τοσαυτην έπεδείκνυτο τήν φιλοξενίαν, καί το της μνησικακίας πάθος
έξώριζε της έαυτοΰ ψυχης.
ε. Τίνος ουν αν ειημεν ήμεις συγγνώμης άξιοι,
ήμεις οι μετα τήν χάριν, καί τήν τοσαυτην διδασκαλίαν, καί τα τοΰ
Σωτηρος παραγγέλματα, ούδε το αύτο μέτρον τω δικαίω τουτω φθάσαι δυνάμενοι; Καί
τί λέγω το αύτο μέτρον; Άλλα μηδε έγγυς στηναι Ισχυοντες. Τοσαυτη γαρ
νΰν έπεπόλασε της κακίας ή ύπερβολή, ώς σπάνιον είναι καί τους άγαπωντας
άγαπαν. Πόθεν ουν ήμιν εσται σωτηρίας έλπίς, ει μέλλοιμεν καί
των τελωνων χείρους γίνεσθαι; καθώς φησιν ο Χριστος λέγων, Εαν
άγαπατε τους άγαπωντας ύμας, τι περισσον ποιειτε; ούχί καί οι τελωναι το αύτο
ποιοΰσι; Καί ο μεν Χριστος βουλόμενος ήμας είς τήν άκραν κορυφήν τής άρετής
άνελθειν, έκείνων άνωτέρους είναι βουλεται· ήμεις δε κάκείνων έλάττους είναι
σπευδομεν. Καί τί λέγω τελωνων; χείρους καί των ληστων, καί των
τυμβωρυχων, καί των άνδροφόνων. Καί γαρ τουτων έκαστος τον προς αύτον
άγαπητικως διακείμενον άγαπα, καί πολλάκις καί κινδυνευειν ύπερ τοΰ άγαπητοΰ
καταδέχεται. Τί ουν αν ειη ήμων έλεεινότερον, όταν οι τοσαυτης
άξιωθέντες παρα τοΰ Θεοΰ φιλανθρωπίας των μυρία έργασαμένων κακα
εύρισκώμεθα χείρους; ’Εννοοΰντες τοίνυν, παρακαλω, καί της τιμωρίας της έκει
γινομένης το μέγεθος, καί της αίσχυνης της ένταΰθα τήν ύπερβολήν, οψεγουν ποτε
τήν οίκείαν έπιγνώμεν εύγένειαν, και πειθώμεθα τη του Χρίστου διδασκαλία, καί
μή μόνον τους άγαπώντας άγαπώμεν γνησίως, πάσαν βασκανίαν καί φθόνον
έξορίζοντες της έαυτών ψυχής, άλλα καν έχθρωδώς τινες ώσι προς ήμάς
διακείμενοι, καί τούτους άγαπαν σπουδάζωμεν καί γαρ ούδε
έτέρως σωθήναι δυνατόν ήμάς, μή ταύτην έλθόντας τήν οδόν καί μάλλον
τών άγαπώντων ήμάς τούτους άγαπαν σπουδάζωμεν, άτε δή μυρίων ήμΐν τών
άγαθών προξένους γινομένους. Ουτω γαρ καί τών ήμαρτημένων ήμΐν τήν συγχώρησιν
ευρασθαι δυνησόμεθα, καί μετα κατεσταλμένης διανοίας καί συντετριμμένης
ψυχής τας προς τον Θεον Ικεσίας ποιεΐσθαι. Όταν γαρ ψυχή έκτος
γένηται πάσης άπεχθείας, καί τον λογισμον έν γαλήνη ίδρυμένον έχη, μετα
πολλής τής νήψεως τον Δεσπότην καλουσα, πολλήν έπισπάται τήν άνωθεν ροπήν
ής γένοιτο πάντας ήμάς άξιωθήναι, χάριτι καί φιλανθρωπία του Κυρίου ήμών
Ιησού Χριστού, μεθ' ού τω Πατρί ή δόξα, άμα τω άγίω Πνεύματι, νυν καί
άεί, καί είς τούς αίώνας τών αίώνων. Αμήν.
Πρώτη αποκλειστική εισαγωγή και δημοσίευση στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Ιωάννης Χρυσόστομος Ομιλίαι είς τήν Γένεσιν Τόμος 54
Η ηλεκτρονική επεξεργασία, επιμέλεια και μορφοποίηση
κειμένου και εικόνων έγινε από
τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο
Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
©ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου