Βατοπεδινές Κατηχήσεις
Γέροντος Ιωσήφ
Κατήχηση 25η
«Δια πίστεως περιπατούμεν»
Αδελφοί και πατέρες, εάν πράγματι «πάντα δυνατά τω πιστεύοντι» (Μάρκ. θ, 23) ποιος δικαιούται να αγωνιά και να αποθαρρύνεται; Απόλυτο και μόνιμο μέσο για να κατορθώσουμε το σκοπό μας, εφόσον εμείς είμαστε αδύνατοι, είναι η πίστη μας. Όποιος έχει υγιή πίστη «λογίζεται αυτώ εις δικαιοσύνην» (Ρωμ. δ. 3) και αυτό πιστοποιείται με τα αθάνατα παραδείγματα των αγίων μας. Εξαιτίας της δικής μας αδυναμίας, χάρισε ο Κύριός μας την πίστη στην πατρική του πρόνοια, την οποία οι Πατέρες ονομάζουν «πίστη της θεωρίας», και όποιος μπόρεσε να την κρατήσει έμεινε αμέριμνος, σύμφωνα με το « επίρριψον επί Κύριον την μέριμνάν σου και αυτός σε διαθρέψει» (Ψαλμ. νδ, 22).Εμείς οι μοναχοί, πρέπει να έχουμε αχώριστη σύντροφο αυτήν την πίστη, εφόσον με την αυταπάρνηση καλούμαστε να τα εγκαταλείψουμε όλα, γιατί «αυτώ μέλει περί ημών» (πρβλ. Α Πέτ. ε, 7). Περισσότερο έκαναν χρήση αυτής της πίστης οι αναχωρητές Πατέρες. Αυτοί επειδή βρίσκονταν μακρυά από τα υλικά πράγματα και στοιχεία, και τα πιο αναγκαία ακόμα, παραδόθηκαν στη θεία πρόνοια και έζησαν πράγματι όπως τα πτηνά. Κράτησαν τέλεια αμεριμνία, για να προσκολληθούν εξ ολοκλήρου προς το Θεό, και ο Κύριος μεριμνούσε γι αυτούς.
Στους κοινοβιάτες μοναχούς, επειδή ζουν κοινωνική ζωή, επιτράπηκε να υπάρχει η στοιχειώδης μέριμνα και φροντίδα για τα απαραίτητα μέσα, αλλά και πάλι πιστεύουμε ότι όλη η μέριμνα και φροντίδα αφήνεται στην περιεκτική πρόνοια τον Κυρίου μας. Ανήκοντας και μεις στον κοινοβιακό τρόπο ζωής, ενσυνείδητα τηρούμε την παράδοση, που μας κληροδότησαν οι Πατέρες μας. Με σαφήνεια και υπευθυνότητα, μας παρέδωσαν στη βασιλική πορεία της δικής τους διάκρισης, από την οποία λείπει η έλλειψη και η υπερβολή και που ταιριάζει σ όλους τους χαρακτήρες και ηλικίες. Καμμιά πρόφαση δεν δικαιώνει πλέον κανένα να αμφιβάλλει ή να ολιγοπιστεί, αφού η αμετάβλητη και ιερώτατη αυτή συνέχεια έφτασε μέχρι τη δική μας ευτέλεια και μας ενθαρρύνει στην απρόσκοπτη πορεία της επιτυχίας μας.
Ο Κύριός μας, «πιστός εν πάσι τοις λόγοις αυτού και όσιος εν πάσι τοις έργοις αυτού» (Ψαλμ. ρμδ, 13), αναμένει τη δική μας υποταγή και υπακοή, τη δική μας αυταπάρνηση και φιλοπονία, στην οποία πραγματοποιείται η άρση του τίμιου Σταυρού του, για να καλέσει τον καθένα στον καιρό του. «Δεύτε πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καγώ αναπαύσω υμάς» (Ματ. ια, 28), αφού σηκώσατε το ζυγό μου και το φορτίο μου. Τώρα «τις σοφός και φυλάξει ταύτα και συνήσει τα ελέη τουΚυρίου;» (Ψαλμ. ρς, 43).
Αφού και οι «έσχατοι» γίνονται «πρώτοι» αν φροντίσουν, θα προσπαθήσουμε, όσο μπορούμε, να μη στερηθούμε τις θείες επαγγελίες, αφού ο Κύριος όχι μόνο δεν απορρίπτει τους έσχατους, αλλά τους αμείβει πρώτους. Ας είμαστε ευλαβέστεροι στη συμπεριφορά, σωφρονέστεροι στις διακονίες μας, υποτακτικοί σε όλα, ταπεινοί και όχι φιλάρεσκοι, σιωπηλοί και προσευχόμενοι, παρά φλύαροι και πολύλογοι. Να μην επιδιώκουμε τα υψηλά, αλλά την τελευταία θέση κατά το λόγο του Κυρίου μας, ώστε με τη βοήθεια της Χάρης να υψωθούμε στο νόμο της ελευθερίας, όπου ανεβάζει τους ταπεινούς ο Κύριός μας.
Να αποφεύγετε την κρυψίνοια, ως αληθινή προδοσία και οχυρό του εχθρού στη διάνοιά μας, για να παρατείνει τον πόλεμο. Η ιδιοτέλεια, γέννημα της αυταρέσκειας και της φιλαυτίας, που κατεργάζεται την ιδιορρυθμία και παρακοή, στους κόλπους της κρυψίνοιας αναπτύσσεται. Όταν δεν αποκαλύπτουμε τους λογισμούς στους πνευματικούς πατέρες, σημαίνει ότι τους ακούμε και τους πιστεύουμε. Τότε δυναμώνει μέσα μας το θέλημα, το δικαίωμα, η ανταρσία, το πείσμα. Τότε ο διάβολος δεν χρειάζεται, αφού ο ίδιος ο άνθρωπος έγινε διάβολος, και κατά τη Γραφή, «τις ελεήσει επαοιδόν οφιόδηκτον;» (Σοφ. Σειρ. ιβ, 13).
Μη λυπήσουμε, αδελφοί μου, το Πνεύμα το Αγιο, που μας χειραγωγεί στη σωτηρία μας με αυτήν την άγια παράδοση και γραμμή. Μην προδώσουμε τη θεόπνευστη μέθοδο και σειρά των Πατέρων μας, που μας παρέδωσαν με δάκρυα και ιδρώτες. Από που πήραν τα χαρίσματα τον Πνεύματος με τα οποία ήταν κατάφορτοι; Από που οι προφητείες, τα θαύματα, η θεολογία, οι αποκαλύψεις, η ανάκληση της απόφασης της θείας δικαιοσύνης για το πανανθρώπινο κακό και τα τόσα υπερφύσικά θαύματα, που συγκροτούσαν τη θεία παιδεία προς την αμαρτωλή ανθρωπότητα;
Ειδικά σήμερα, στους έσχατους καιρούς μας, που αυξήθηκε η απιστία και η αδιαφορία και συνεχώς λυγίζει το χριστεπώνυμο πλήρωμα, είναι περισσότερο χρήσιμο το ζωντανό μας παράδειγμα, για να ενθαρρύνουμε τους αδελφούς μας χριστιανούς να μην προδώσουν, αλλά να κρατήσουν την πίστη και τα ιδανικά τους. Τα σπουδαιότερα ερωτήματα του σύγχρονου κόσμου είναι τα εξής: Εφαρμόζεται σήμερα το ευαγγέλιο ή μόνο «τω καιρώ εκείνω»; Μπορούν και σήμερα οι άνθρωποι να ζήσουν χριστιανικά και να αναμένουν τη θεία αντίληψη και παρηγοριά; Μπορεί ο άνθρωπος να σωθεί μέσα στις σημερινές συνθήκες της ζωής, αφού όλα λειτουργούν στην άρνηση και στην απιστία;
Ναι, αδελφοί μου, και χωρίς να μιλούμε ή να κηρύττουμε, θα μαρτυρούμε με τη ζωή μας ότι η πίστη, όλες οι επαγγελίες και ο Θεός, «χθες και σήμερον εις τους αιώνας» (Εβρ. ιγ, 8) είναι τα ίδια, όταν η ενάρετη ζωή και η άψογη ηθική διαγωγή εφαρμόζονται. Όταν ολόκληρο το βίωμά μας είναι οι εντολές και η πίστη και ελπίδα στο Θεό. Όταν ο κανόνας της αναστροφής μας είναι η αλληλεγγύη και η αγάπη, η συμπάθεια και η ανεκτικότητα, η συμπαράσταση στο φταίχτη και πονεμένο όταν καταργείται η λύσσα τον συμφέροντος και του ατομισμού. Όλα αυτά δεν πείθουν ότι ο Θεός είναι παρών και ενεργεί με τη Χάρη του το σύνδεσμο της ενότητας με την αληθινή αγάπη;
Η δική μας προσπάθεια και ζωή δεν έχει σκοπό μόνο να πληροφορήσουμε τους άλλους για την πίστη και ηθική, αλλά να οδηγήσουμε όσους θέλουν στην καθαρότητα της καρδιάς και στο θείο φωτισμό, στην ανάπλαση του «καινού ανθρώπου», στην ολοκλήρωση των θείων επαγγελιών, στην επαναφορά του ανθρώπου στο «κατ εικόνα και καθ ομοίωσιν» με το οποίο πλάστηκε. Αν και αυτό θα πραγματοποιηθεί με τη χάρη του Αγίου Πνευματος, χρειάζεται και η ανθρώπινη σύμπραξη και αποδοχή των θείων εντολών, που φανερώνουν την πλήρη υποταγή και πειθαρχία στο θείο θέλημα. Ποιό είναι το νόημα των εντολών παρά η έμπρακτη άρνηση του αντιστρατευόμενου νόμου της διαστροφής, που φορέσαμε ως ένδυμα με την πτώση;
Πολλές φορές και συνεχώς, αυτά διδάσκουμε, παραγγέλουμε, νουθετούμε και υποδεικνυουμε. Τα βιώματα και τις εντολές των Πατέρων και πιστεύουμε στον ευλαβή σας χαρακτήρα ότι θα αποδειχθούμε αληθινοί. Μήπως οι Πατέρες μας « ιδίω θελήματι ελάλησαν» η πειθάρχησαν στο παράδειγμα και τους λόγους του Κυρίου μας; «Ήρξατο ο Ιησούς ποιείν τε και διδάσκειν» (Πράξ. α, 1), λέγει ο ευαγγελιστής, που σημαίνει την έναρξη του έργου μας από το «ποιείν» , δηλαδή την πρακτική, που θα μεταβληθεί στη συνέχεια σε θεωρία.
Υπενθυμίσαμε το σκελετό του «κατά Θεόν» βιώματος, ώστε με «πληροφορία πίστεως» όσοι θέλουν να βάλουν αρχή. Να λοιπόν, η καλή αρχή. Η ανθοφορία προηγείται των καρπών. Ανθοφορία στον πνευματικό τομέα είναι η εγκράτεια. Όταν εφαρμόζεται, η περιεκτική εγκράτεια, δαμάζει τις παράλογες ορμές των αίισθήσεων. Όταν γίνει αυτό, μαζεύεται ο νους από τον άσκοπο μετεωρισμό και ξυπνά η αίσθηση της ευχής. Όποιος με αυτόν τον τρόπο θεμελίωσε την υγιή μετάνοια, γιατί πράγματι διαρκής μετάνοια είναι η ζωή όσων θέλουν να σωθούν, αυτός αδιάλειπτα στρέφει την προσοχή του στο εσωτερικό του, «τηρώντας τον νουν» με την ευχή. Τότε σωφρονεϊ, πενθεί, κατανύσσεται και ειδικά προοδεύει στην προσευχή, που του γίνεται αδιάλειπτη. Όταν ο νους μαζευτεί από το σάλο του μετεωρισμού με τη βία της ευχής, τότε ξυπνά η αίσθηση της ενοχής, που είναι αυτογνωσία. Τότε ταπεινώνεται, και του γίνεται επιθυμητή η κακοπάθεια αντί της προηγούμενης φιληδονίας, με την οποία έγινε η προδοσία και η άρνηση. Το ταπεινό φρόνημα, όταν υπάρχει, περικόπτει τα ψυχικά πάθη και τραύματα, ενώ η εγκράτεια τα σωματικά.
Αν και η τήρηση και φυλακή κάθε αρετής είναι ωφέλιμη, γιατί φανερώνει την πρόθεση του ανθρώπου να μείνει πιστός, η τήρηση του νου προηγείται κάθε προκοπής, επειδή χωρίς εικόνα τίποτε δεν κινείται μέσα στον άνθρωπο. Όταν δέχεται ο νους προσβολή με τη μορφή της εικόνας, αισθάνεται ποιος είναι ο εισβολέας και εχθρός και εάν θέλει αμύνεται.
Όποιος τιμά το Δεσπότη, λένε οι Πατέρες, κάνει όσα διατάσσει. Όποιος νόμιμα εργάστηκε, αναμένει όσα θα έλθουν, είτε ποινές για τα λάθη, είτε αμοιβές για την ευαρέσκεια. Επειδή όλα βρίσκονται κάτω από τη θεία πρόνοια και διοίκηση, τίποτε δεν γίνεται χωρίς παραχώρηση από το θείο θέλημα. Και αύτοί ακόμα οι πειρασμοί, που είναι αποκρουστικοί και μισητοί, είναι ευεργετικοί, γιατί πολύπλευρα μας ωφελούν. Εάν κοιμόμαστε, μας ξυπνούν. Εάν είμαστε ράθυμοι, μας διεγείρουν. Εάν φταίξαμε, εξοφλούν τα χρέη μας ή μας θεραπεύουν τα πάθη. Εάν βαδίζουμε καλά, μας προάγουν σε προκοπή. Οι πειρασμοί, που προέρχονται από την πανσωστική πρόνοια του Κυρίου και «παιδεύουν πάντα υιόν ον παραδέχεται» (Παρ. γ, 12), είναι ήπιοι και υποφερτοί. Οι πειρασμοί όμως που προέρχονται από τη δική μας αμέλεια και ενοχή, είναι σκληρότεροι και περισσότερο επίμονοι. Γι αυτό να μην απουσιάζει αυτή η διάκριση, την οποία ο Γέροντας συνήθως θα καθορίσει.
Οι γίγαντες των παθών είναι γεννήματα του εγωισμού και της φιλαυτίας. Επομένως, μας είναι απαραίτητοι σύντροφοι και σύμμαχοι η ταπεινοφροσύνη και η υπακοή, ως βάσεις της φιλοπονίας, που ξεριζώνουν τους «υιούς των αλλοφύλων», οι οποίοι επιζητούν την άλωση της πόλης. Προσευχή και υπακοή και αποκάλυψη των λογισμών στον προϊστάμενό μας, είναι τα πανίσχυρα σωσίβιά μας στο νοητό και συνεχή πόλεμο.
Τα παραδείγματα, από τους βίους των μεγάλων Πατέρων μας στην κοινοβιακή ζωή, να μην απουσιάζουν από τη μνήμη μας. Αυτοί ανήκουν στο δικό μας σύστημα, και με την ακριβή τήρηση του προγράμματος, πέτυχαν την είσοδο στον αγιασμό και άρπαξαν, κατά το λόγο του Κυρίου, τη βασιλεία του.
Όταν θέλησαν να δοκιμάσουν τον μετέπειτα μέγιστο φωστήρα της μοναχικής ζωής, άγιο Ιωάννη το Σιναΐτη ή της Κλίμακος, δόκιμο τότε με δάσκαλο τον αββά Μαρτύριο, πέταξαν μπροστά του ένα κομμάτι ψωμί. Έσκυψε ο αθλητής, περπατώντας με τα χέρια του σαν σκύλος, το πήρε με το στόμα του και. απέδειξε την ωριμότητά του στο τέλειο ταπεινό φρόνημα. Αμέσως τότε τον είδαν οι Πατέρες, με τη Χάρη, ως το μελλοντικό ηγούμενο του Σινά.
Αφήνω τους υπόλοιπους, που είναι γνωστοί. Σας θυμίζω τον άλλο ήρωα της απάθειας και θεομίμητης υπακοής, που δοκιμάζοντάς τον ο φιλόσοφος δάσκαλός του, του έδειξε ένα σαλιγγάρι και του είπε:
Βλέπεις, παιδί μου, αυτό το μοσχαράκι;
Ναί, λέγει, Γέροντα το βλέπω.
Βλέπεις και τα κέρατα που είναι μια πιθαμή;
Ναί, Γέροντα, έτσι είναι όπως τα λές!
Και η αμμά Ισιδώρα που δεχόταν απ όλη την αδελφότητα ύβρεις και περιφρονήσεις και ουδέποτε διαμαρτυρήθηκε; Βλέπετε τη σοφία των πραγματικών αγωνιστών; Πως με λίγο κόπο, με το ταπεινό φρόνημα, άρπαξαν την τελειότητα;
Ας μη μικροψυχήσουμε στις δοκιμασίες που μας συμβαίνουν, ένω μπορούμε να τις μεταβάλουμε σε κερδοφόρες συναλλαγές. Εδώ είμαστε για να αποβάλουμε τον παλαιό άνθρωπο, που ξεριζώνεται με την αντίσταση και πάλη κατά των παθών και των προηγούμενων συνηθειών της ζωής του κόσμου και της χωρίς Θεό ζωής. Και η μνήμη του θανάτού είναι καλός σύμβουλος και παράγοντας, που θα μας ανακαλεί στη γραμμή της πλεύσης μας, όταν τα ποικίλα αίτια μας σπρώχνουν μακριά. Η επιμονή στην τήρηση του προγράμματος, μας απαλλάσσει από τις καταπιέσεις της κακής συνήθειας της ακαταστασίας. Μετά αποκτάται η καλή συνήθεια και δεν κοπιάζει ο μοναχός στην τήρηση του καθήκοντός του.
Στις διάφορες αλλοιώσεις να εϊστε προσεκτικοί, γιατί όταν συστέλλεται η Χάρη, τότε η ακηδία προκαλεί μαρασμό και εύκολα γίνεται συμβιβασμός με τις παλιές συνήθειες. Προ πάντων γίνεται παραδεχτή η άνεση και η φιλαυτία λόγω της κόπωσης, που προκάλεσε η αμέλεια. Η επιμονή χαρακτηρίζει τον εύλαβή και φιλόπονο μοναχό, σε οποιαδήποτε κατάσταση κι αν βρεθεί. Δεν βαδίζουμε βάσει των συναισθημάτων και των μεταβολών στις διάφορες καταστάσεις της ζωής, φυσικές ή παρά φύση, αλλά μόνο με την πίστη και σταθερή ομολογία όσων στη μοναχική μας κουρά υποσχεθήκαμε.
ΚΑΤΗΧΗΣΗ 26η
Στροφή προς το «έσω άνθρωπον»
Αδελφοί και πατέρες, «ει γαρ σύμφυτοι γεγόναμεν τω ομοιώματι του θανάτου αυτού, αλλά και της αναστάσεως εσόμεθα» (Ρωμ. στ, 5). Ο γλυκύτατος «υπέρ μέλι και κηρίον» λόγος τον Παύλου, που μας πλημμυρίζει ευτυχία και χαρά, να μη φεύγει από τη μνήμη σας, γιατί η αξιολόγηση αυτής της επαγγελίας γίνεται το ισχυρότερο αμυντικό μας όπλο, σε κάθε δυσκολία και σκληρότητα τον αόρατου και ορατού μας πολέμου.
Αυτό το μυστήριο ερμηνεύει ο μέγιστος φωστήρας, Γρηγόριος ο Παλαμάς, στο έργο του προς την οσία μοναχή Ξένη. Ο Κύριός μας, λέει, ως Υίός του Θεού, έγινε κάποτε και υιός ανθρώπου για μας. Πέθανε κατά σάρκα και χωρίστηκε η ψυχή του από το σώμα, δεν χωρίστηκε όμως η θεότητα. Ανέστησε πάλι το σώμα του και το ανέλαβε στους ουρανούς με δόξα. Το ίδιο θα γίνει και με αυτούς που ζουν έδώ στη γη «κατά Θεόν». Αν και χωρίζονται στο θάνατο από το σώμα τους, από το Θεό δεν χωρίζονται και στην κοινή ανάσταση θα αναλάβουν πάλι το σώμα τους άφθαρτο και θα εισέλθουν με ανεκλάλητη χαρά εκεί «όπου πρόδρομος υπέρ ημών εισήλθεν Ιησούς» (Εβρ. ς, 20) «αιωνίαν λύτρωσιν ευράμενος» (Εβρ. Θ, 12). Αρα, δεν θα είμαστε μόνο κοινωνοί της ανάστασής του, αλλά και της άνάληψής του και ολόκληρης της θεοειδούς ζωής του.
Η διαμονή σε τόπους ευλάβειας και καθαρότητας δεν ωφελεί, αν υπάρχει αδράνεια στα πνευματικά έργα, όπως δεν ωφέλησε τους πρωτόπλαστους η παραμονή τους στον Παράδεισο, αφού δεν εργάστηκαν τα έργα της ζωής. Και όχι μόνο έχασαν την αθανασία και τη ζωή που τους δόθηκε, αλλά εξορίστηκαν και από τη θέση και τον τόπο του οποίου τα έργα αρνήθηκαν και πρόδωσαν.
Το ίδιο θα συμβεί και σε μας, αδελφοί μου. Δεν θα μας ωφελήσει η παραμονή και ζωή μας στον άγιο αυτό τόπο της μετάνοιας, που αγίασαν οι προγενέστεροι αγωνιστές Πατέρες μας, εάν δεν τους μιμηθούμε στη φιλοθεΐα και στην τήρηση του θείου θελήματος. Η φιλάνθρωπη οικονομία του Θεού αλλοίωσε τα αποτελέσματα της ανθρώπινης αποτυχίας και του επιτιμίου του θανάτου, που επιβλήθηκε μετά την πτώση.
Η αποστασία τον ανθρώπου προκάλεσε δίκαια το θάνατο και θα προκαλούσε και τον αφανισμό του, εάν δεν χάριζε ο δημιουργός Θεός την αποθεραπεία με τη μετάνοια. Έτσι μεταβάλλεται η θανατική ποινή, σε όσους ξυπνήσουν και διορθώσουν με τη μετάνοια την προηγούμενη άρνηση και προδοσία. Αφού αποτύχαμε να φυλάξουμε το χάρισμα ή τη δωρεά της υιοθεσίας στους κόλπους της θείας παναγάπης, δεν μας μένει τίποτε άλλο πλέον, για να ξαναβρούμε το θησαυρό, παρά η μόνιμη και αληθινή μετάνοια σε χώρο, σε χρόνο και σε ποιότητα. Με τον τρόπο αυτό θα πείσουμε το Θεό και Πατέρα, που περιφρονήσαμε, ότι μετανοούμρ ειλικρινά. Απόδειξη θα είναι η επίμονη και σταθερή παραμονή μας στις σκέψεις, στις αποφάσεις και ενέργειες, που έχουν μοναδικό σκοπό την υπακοή στο θείο θέλημα και μόνο.
Κανένας να μη φανεί αχάριστος στην πατρική φιλανθρωπία του Θεού. Αντί να αλλάξουμε εμείς την προδοσία, άλλαξε εκείνος την απόφαση της πρώτης καταδίκης και χαρίζει ξανά την αγάπη και την ευλογία του, εάν δείξουμε με τη μετάνοια ότι θα παραμείνουμε πιστοί στο θείο θέλημα. Ας Θυμηθούμέ την ομολογία του Κυρίου μας: «Εγώ ειμι η άμπελος η αληθινή, και ο πατήρ μου ο γεωργός εστι• παν κλήμα εν εμοί μη φέρον καρπών, αίρει αυτό, και παν το καρπών φέρον, καθαίρει αυτό, ίνα πλείονα καρπών φέρη... εγώ ειμι η άμπελος, υμείς τα κλήματα. ο μένων εν εμοί καγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν» (Ιω. ιε, 1, 5).
Δεν συγκινεί αυτό, αδελφοί μου; Μας ενώνει, εμάς τους βαρύτατα ένοχους, με τον εαυτό του, όπως τα κλήματα στον κορμό, και προκαλεί τον Πατέρα του, για τη δική μας βελτιωση και καρποφορία, εάν δείξουμε πρόθεση μετάνοιας. Αλλος δρόμος σωτηρίας από τη μετάνοια δεν υπάρχει. Η Γραφή μαρτυρεί το μέσο της ωφέλειας: «Των Ύψιστον έθου καταφυγήν σου και ου προσελεύσεται προς σε κακά» (Ψαλμ. ς, 9).
Η δύναμη της πίστης προκαλεί αισθητά τη συμπαράσταση της Χάρης και ενδυναμώνεται, αυτός που μετανοεί, στην πάλη κατά των παθών και κακών συνηθειών, ώστε να μην υποκύπτει, όταν ποικιλότροπα προκαλείται. Και όχι μόνο στις επιθέσεις δεν λυγίζει, αλλά και τη φοβερή μάστιγα της λύπης, που ο διάβολος προκαλεί, τη διαλύει με την ελπίδα και την ευχή. Ο Χριστός, στην ψυχή που αγωνίζεται, δεν αργεί να εμφανιστεί και να γεμίσει την καρδιά με χαρά πνευματική, που κανένα πράγμα αυτού του κόσμου, οδυνηρό ή χαρμόσυνο, δεν μπορεί να αλλοιώσει. Αισθάνεται η ψυχή τη θεία παρουσία, όταν συνεχώς προσεύχεται και τον επικαλείται. «Οτι επ εμέ ήλπισε και ρύσομαι αυτόν, σκεπάσω αυτόν, ότι έγνω το όνομά μου. Κεκράξεται προς με, και επακούσομαι αυτού... και δείξω αυτώ το σωτήριόν μου» (Ψαλμ. 17, 13 15).
Γι αυτό τοποθετήθηκε στην αρχή η αποταγή, η οποία μας απαλλάσσει από την ασχολία των έξω και των ματαίων, για να στρέψουμε την προσοχή στον «έσω άνθρωπο». Όταν γίνει, αυτό, ο νους στρέφεται προς τα «έσω», όπου οι αγαθοί λογισμοί. Τότε ασχολείται με τους λόγους και τα έργα του Πνεύματος. Κατά φύση κινούνται οι νόμοι και τρόποι των αρετών, ο πόθος της μελέτης των θείων λόγων, που περιστρέφονται στη διάνοια και φωτίζουν την ψυχή. Τα δεσμά των αισθήσεων λύνονται από την αιχμαλωσία και η ψυχή αισθάνεται την ελευθερία της. Παύει τότε η προσπάθεια και η βία για συγκράτηση της ευχής και της εσωστρέφειας κατά το προφητικό: «Ως ηγάπησα τον νόμον σου, Κύριε, όλην την ημέραν μελέτη μου εστι» (Ψαλμ. ριη, 97). « Ημέραν», εννοεί όλη την εδώ ζωή.
Η μνήμη του Θεού είναι και θεωρία του Θεού. Εκεί όταν στρέφεται ο νους δεν μένει χωρίς ωφέλεια. Προς αυτό το «άκρον εφετόν» προσεγγίζοντας, δέχεται σταδιακά την πολύπλευρη ευλογία για το φωτισμό και την ανάπλασή του. Η συνεχής και επίμονη, μέσω της επίκλησης, μνήμη του Θεού προκαλεί χαρά και αγάπη, αφού αυτός είναι η αυτούσια αυτοαγάπη. «Εμνήσθην του Θεού, και ευφράνθην» (Ψαλμ. ος, 3). Την καθαρή προσευχή ακολουθεί γνώση και κατάνυξη. «Εν η αν ημέρα επικαλέσωμαί σε, ιδού έγνων ότι Θεός μου ει συ» (Ψαλμ. νε, 9) και πάλι, «θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον» (Ψαλμ. ν, 17). Πάντως είναι απαραίτητη, κατά το δυνατό, η συγκράτηση του νου στην προσευχή και τη μνήμη του Θεού, για να συμπαθήσει η Χάρη την προσπάθεια και τότε πραγματοποιείται το «δώη σοι Κύριος κατά την καρδίαν σου και πάσαν την βουλήν σου πληρώσαι» (Ψαλμ. ιθ, 4).
Όπως οι άνθρωποι του « αιώνος τούτου» σκέφτονται τρόπους και μέσα, για να διεγείρουν τον εαυτό τους σε νήψη και προσπάθεια για τους στόχους τους, έτσι και μεις να επινοούμε τρόπους και συστήματα, που θα μας βοηθούν στο δικό μας σκοπό. Όπως η ποικιλία των φαγητών ξυπνά την όρεξη για απόλαυσή τους, έτσι και η μνήμη των αρετών, των πνευματικών κατορθωμάτων, των θείων χαρισμάτων και δωρεών ερεθίζει και το νου των φιλόθεων σε ζήλο και προσπάθεια. Μόνο με όσους αγωνίζονται και προσπαθούν συμπράττει η θεία Χάρη για πρόοδο. Το κυριώτερο μέσο και των αρχαρίων και των μέσων και των προοδευμένων είναι η προσευχή, με επιμονή και διαύγεια, όσο ο καθένας μπορεί.
Θα εκβιάσουμε τον μακρόθυμο, όπως η πτωχή χήρα με την επαινετή αναίδεια, χωρίς να «εκκακούμεν» και αυτό φανερώνει ότι «πνεύματι περιπατούμεν» και δεν προσέχουμε στις σαρκικές επιθυμίες. Όταν έτσι με σύνεση αγωνίζεσαι και βλέπεις ότι πλησίασε η χαύνωση στην προσευχή, μη φοβηθείς και υποχωρήσεις, αλλά να καταφύγεις στην ανάγνωση με προσοχή και θα ανακαινισθεί από τα εκεί μηνύματα η θέρμη και ο ζήλος, που μαράθηκε, για να συνεχίσεις και πάλι τη νόμιμη πάλη για το σκοπό σου.
Πολύ στηρίζουν σ αυτήν την ώρα τα ευαγγελικά και αποστολικά παραδείγματα, που κατευθείαν μας εισάγουν στις θείες επαγγελίες, που είναι ο γενικός μας σκοπός. Και ο μακάριος ψαλμωδός Δαυΐδ δεν υστερεί σε διδάγματα και υποκινήσεις για το θείο ζήλο και την αγωνιστικότητα. Ειδικά όταν βρίσκεστε στις καθημερινές διακονίες, κρατάτε όσο μπορείτε το νου στη θεία μνήμη και αποφεύγετε την αργολογία, που σβήνει, όπως το νερό τη φωτιά, τη θέρμη της ευλάβειας και της νήψης. Επειδή στα εξωτερικά διακονήματα υπάρχουν περισσότερα αίτια, άρα και ο μετεωρισμός δεν απουσιάζει, να σκορπίζετε «τους αλλοφύλους» με το όπλο της προσευχής, όπως ορίζουν οι Πατέρες. «Ιησού ονόματι μάστιζε πολεμίους». Όταν κάποτε επιμένουν, αν και πολεμούνται με την ευχή, και τρόπον τινά πηγαινοέρχονται, αυτό είναι δείγμα ότι στηρίζονται σε προηγούμενη δική μας παράβαση και αμέλεια. Κρατούν, ως οχυρό, την ήττα της δικής μας προαίρεσης. Τότε χρειάζονται το ξεσκέπασμα με την εξομολόγηση, το οποίο τους φυγαδεύει. Όπως η παρουσία του φωτός διώχνει το σκοτάδι, έτσι και η εξαγόρευση, ως φώς, διώχνει τους κακούς λογισμούς. Η κενοδοξία και η άνεση της φιλαυτίας και ιδιορρυθμίας, που τους προκάλεσε, καταστράφηκαν με την ταπείνωση της εξαγόρευσης και του κανόνα, που ο πνευματικός οδηγός θα επιβάλει.
Εάν ο αγωνιζόμενος με τη θεία μνήμη προσπαθήσει να αγαπήσει την ευτέλεια και εξουδένωση και το σωματικό κόπο και κάνει και την εξαγόρευση των λογισμών συστηματικά, χωρίς ντροπή και συστολή, δεν μπορούν να παραμείνουν έστω και για λίγο οι πόλεμοι κοντά του. Τότε η διάνοιά του ελευθερώνεται τελείως από τους μετεωρισμούς, χωρίς εμπόδια κρατά την ευχή και η δίψα της μελέτης τον ερεθίζει αδιάλειπτα. Προσοχή χρειάζεται στις υποψίες που έρχονται απ έξω, κατά των αδελφών, γιατί διώχνουν την αγάπη και την ειρήνη. Το τέλος του θριάμβου είναι η υπομονή στους πειρασμούς, όσοι και όπως και από όποιον και αν έρχονται.
Η ψυχή αυτού που θέλει να εισέλθει στο «αγιαστήριον του Θεού» (Ψαλμ. οβ, 17), εφόσον σ αυτόν ανήκει και όχι στον εαυτό της, οφείλει να αφήσει πίσω της όλα όσα ανήκουν στον αιώνα αυτό και όσα είναι περιττά για το σώμα και έτσι θα ακολουθεί το Χριστό. Αυτόν μόνο ποθεί και φαντάζεται και λέγει «προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου δια παντός, ότι εκ δεξιών μου εστιν» (Ψαλμ. ιε, 5) και επειδή θερμαίνεται από την αγάπη του επαναλαμβάνει «Κύριε, εναντίον σου πάσα η επιθυμία μου» (Ψαλμ. λζ, 9) και «οι οφθαλμοί μου δια παντός προς τον Κύριον» (Ψαλμ. λζ, 9). Περιστρέφοντας το γλυκυτατό του όνομα, γεμάτη ευφροσύνη, αναφωνεί «ηδυνθείη αυτώ η διαλογή μου, εγώ δε ευφρανθήσομαι επί τω Κυρίω» (Ψαλμ. ργ, 34).
Εάν εξασκούμε βία, για να δαμάσουμε τις αισθήσεις από τις παράλογες ορμές, απαλλασσόμαστε από την πολύπλευρη φιληδονία των αισθητών πραγμάτων. Αν επιβληθούμε στη διάνοια, με την ευχή και τα πνευματικά νοήματα, τότε καταργούμε την ηδυπάθεια δια μέσου των λογισμών και αυτή είναι η ελευθερία του νου στην υγιή κατά Θεό θεωρία, όπου στέκεται η πνευματική ζωή.
Προβάλαμε, σ αυτήν την κατήχηση, υψηλότερα πνευματικά νοήματα από την πατερική φιλοπονία και θωρία, για να ερεθίσουμε την αγάπη σας να κατακτήσει τους καρπούς του σκοπού και του αγώνα μας. Σας υπενθυμίζουμε συγχρόνως να μη αποθαρρυνεστε, ειδικά οι νεώτεροι, αν βλέπετε μακρινή την απόσταση για την απόκτηση τον πτυχίου.
Ο Θεός δεν θέλει τους δικους του, που προόρισε να τον ακολουθούν εδώ στην «κοιλάδα τουκλαυθμώνος» και στην ουράνια βασιλεία, να είναι άδουλοι και αδρανείς, που θα σπρώχνονται από άλλες δυνάμεις και μέσα, αλλά με ενεργή την προσωπικότητα και κυριότητα και δράση, όπως έπλασε στην αρχή τον άνθρωπο «κατ εικόνα και καθ ομοίωσιν» . Γι αυτό μας παρέδωσε τον πρακτικό τρόπο και τύπο της διαγωγής, που με τη βοήθεια της Χάρης του θα ανακτήσουμε την προσωπικότητά μας, αφού στο μέλλον θα αποκαλούμαστε όχι δούλοι, αλλά υιοί και κληρονόμοι των πατρικών θησαυρών και ιδιοτήτων. Αυτό έβλεπε μέσω της Χάρης ο προφήτης Δαυΐδ, όταν έλεγε «εγώ είπα, Θεοί εστε και υιοί Υψίστου πάντες» (Ψαλμ. Πα, 6).
Είναι υποβιβασμός να μην αφομοιώσουμε στη ζωή μας το πρότυπό μας, αφού καταδέχτηκε ο Κύριός μας να μας υποδείξει τον τρόπο της ανάπλασής μας, όχι προστακτικά ως Δεσπότης, αλλά πρακτικά με το παράδειγμα του πανάρετου βίου του, που είναι η μοναχική διαγωγή. Γιατί ως μοναχός έζησε ο Κύριός μας σε όλα, υπακούοντας, νηστεύοντας, αγρυπνώντας και προσευχόμενος, όπως ο ευαγγελιστής περιγράφει, «ότι ην διανυκτερεύων εν τη προσευχή του Θεού» (Λουκ. στ, 12).
ΚΑΤΗΧΗΣΗ 27η
Χρειάζεται προσπάθεια και πείρα
Αδελφοί και πατέρες, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, όσοι κληθήκαμε από τον Κύριο σε εκστρατεία και πόλεμο κατά των αόρατων και άσαρκων πνευμάτων της πονηρίας, σε ένα άνισο και αδιάκοπο πόλεμο, χωρίς ανακωχή και συμβιβασμό. Γιατί το αποτέλεσμα της ήττας στον πόλεμο αυτό, δεν είναι ζημιά υλικών αγαθών ή τόπων ή αξιών αυτού του κόσμου, αλλά αιώνια απώλεια της προσωπικότητάς μας, που ο Κύριός μας τόσο αγάπησε, διάλεξε και προόρισε για να ζει μαζί του στη βασιλεία του.
«Ποταπούς δει υπάρχειν υμάς εν αγίαις αναστροφαίς» (Β Πέτ. γ, 11), ώστε αφού κάνουμε το θέλημα του Θεού να κερδίζουμε τις επαγγελίες; Σκοπός αυτής της συνάθροισης και ομιλίας είναι να μη νυστάζουμε και αμελούμε. Και στη μεταξύ σας επικοινωνία, να φροντίζετε κάθε στιγμή για ότι είναι χρήσιμο και σωτήριο για την εκπλήρωση του σκοπού σας.
Να είστε ντυμένοι με το θώρακα της πίστης, με την ασπίδα της ταπεινοφροσύνης, με το όπλο της υπακοής και με την περικεφαλαία του σωτηρίου της ελπίδας. Να κρατάτε στο χέρι «την μάχαιραν του Πνεύματος» (Εφ. στ, 12), την αντίρρηση προς κάθε προσβολή του παράλογου, που γίνεται είτε δια μέσου των αισθήσεων με τη φιληδονία, είτε δια μέσου της διάνοιας με τους λογισμούς της οίησης και της ιδιορρυθμίας. Μήπως και όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν οργανώνονται καλά για να επιτύχουν το σκοπό τους;
Πράγματι, αδελφοί μου, «πολλοί οι πολεμούντες ημάς από ύψους» (Ψαλμ. νε, 2) εις το «καταβαλείν πτωχόν (αρετών) και πένητα, (αγαθής προαιρέσεως), του σφάξαι τους ευθείς τη καρδία. Η ρομφαία αυτών εισέλθοι εις την καρδίαν αυτών, και τα τόξα αυτών σνντριβείησαν» (πρβλ. Ψαλμ. λστ, 14, 15).
Τα δικά μας όπλα δεν είναι σαρκικά, «αλλά δυνατά προς καθαίρεσιν σατανικών οχυρωμάτων». Θα είναι πάντοτε έτοιμα για τον πόλεμο, με τη Χάρη του Κυρίου μας, αφού θα προβάλλουμε ακούραστοι την υπακοή, την ταπείνωση, τη συμπάθεια και την αγάπη μας. Να είμαστε όλοι «εν σωμα και εν πνεύμα», όπως ο Κύριος μας οργάνωσε. «Αλλήλων τα βάρη βαστάζοντες» (Γαλ. στ, 2). Μην αποδοκιμάζετε τους αδύνατους και ασταθείς, αλλά να τους στηρίζετε. «Το επιεικές» να είναι φανερό σ όλη μας την αναστροφή. Δεν είναι σκοπός μας η απόθεση του παλαιού ανθρώπου και η κατάργηση του σώματος της αμαρτίας; Πως ανεχόμαστε συμβιβασμούς με το παλιό σύστημα, το οποίο αρνηθήκαμε και προσωπικά, αλλά και γενικά μπροστά σε πολλούς μάρτυρες; «Αποθώμεθα ουν τα έργα του σκότους και ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός» (Ρωμ. ιγ, 12), «μηδεμίαν εν μηδενί διδόντες προσκοπήν» (Β Κορ. στ, 3), ώστε και οι λαϊκοί άνθρωποι, που βρίσκονται ανάμεσά μας, να οικοδομούνται βλέποντας έμπρακτα τους καρπούς, τα αποτελέσματα της εφαρμογής των θείων εντολών, που είναι η ενάρετη ζωή, για την οποία και μας επισκέπτονται. Γιατί πρέπει να λάμπουν και να φωτίζουν τα καλά μας έργα, η αγάπη, η ανιδιοτέλεια, η ταπεινοφροσύνη και η υποχωρητικότητα, που προκαλεί την ειρήνη, τη συμφωνία, την ομόνοια.
Με πόση σύνεση ο Παύλος περιγράφει το χαρακτήρα των πιστών, που είναι για μας το πρότυπο του βιώματός μας. «Η αγάπη ανυπόκριτος. Αποστυγούντες το πονηρόν, κολλώμενοι τω αγαθώ, τη φιλαδελφία εις αλλήλους φιλόστοργοι, τη τιμή αλλήλονς προηγούμενοι, τη σπουδή μη οκνηροί, τω πνεύματι ζέοντες, τω Κυρίω δουλεύοντες, τη ελπίδι χαίροντες, τη θλίψει υπομένοντες, τη προσευχή προσκαρτερούντες» (Ρωμ. ιβ, 9, 12).
Όπως είπαμε και άλλη φορά, ο κόπος και η καρτερία της διακονίας, όταν γίνεται αγόγγυστα, συμπληρώνει την ομολογία μας. Όπως παλαιότερα, έτσι και τώρα και στη συνέχεια, όσοι είμαστε του Χριστού έχουμε το ίδιο καθήκον. Να εκτελέσουμε το θείο θέλημα. Παλαιότερα απαγορευόταν η πίστη στο Θεό με τους διωγμούς. Οι τότε πιστοί δεν αρνήθηκαν, αν και η ποινή ήταν ο θάνατος. Μαρτυρούσαν με οδυνηρό τρόπο, σύμφωνα με τις εντολές του διαβόλου. Σήμερα δεν υπάρχει αυτού του είδους η σατανική βία, αλλά δεν παύει να εκβιάζει ο διάβολος με πολλούς άλλους τρόπους, για την αποστασία από το θείο θέλημα. Με τον τρόπο αυτό επιστρατευόμαστε στο στίβο της ομολογίας για την τήρηση της πίστης μας. Βάση του καθήκοντός μας είναι το «άγιοι γίνεσθε, ότι εγώ άγιος ειμι» (Α Πέτ. α, 16) και το « έσεσθε ουν υμείς τέλειοι, ώσπερ ο πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς τέλειος εστιν» (Ματ. ε, 48), εφόσον « ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος εστιν ο αγαπών με» (Ιω. ιδ, 21).
Η πρώτη και κύρια εντολή, το σπουδαιότερο καθήκον μας, είναι η απόλυτη αγάπη προς το Θεό. Πολλοί όμως « οι πολεμούντες ημάς από ύψους» με τα εξωτερικά πράγματα και υλικά στοιχεία, αλλά και με τα εσωτερικά, τα πάθη και τις σκέψεις. Να, λοιπόν, και η ώρα της δικής μας ομολογίας. Οφείλουμε να αποδείξουμε, ότι και με τα νοήματα, και με τα λόγια και τις πράξεις, αρνούμαστε «το πονηρόν κολλώμενοι (μόνον) τω αγαθώ» (Ρωμ. ιβ, 9) και αποτασσόμαστε κάθε τι που δεν περιέχεται στις θείες εντολές. Η πρακτική αυτή εργασία σ όλη της την έκταση είναι η δική μας διακονία και ομολογία. Το ίδιο έκαναν και οι πρόγονοί μας με διαφορετικούς τρόπους. Ο ομολογητής του δόγματος δεν είναι ανώτερος από το μάρτυρα του ήθους, εφόσον είμαστε «ναοί του Θεού του ζώντος» και «ενοικεί και εμπεριπατεί εν ημίν ο Θεός» (πρβλ. Β Κορ. στ, 16).
Ο κόπος και ο μόχθος κατά των πνευμάτων της πονηρίας, που καταπιέζουν στη δουλεία της εμπάθειας και του παράλογου και εκβιάζουν τις αισθήσεις στην κτηνωδία, δεν είναι κατώτερος του αιματηρού μαρτυρίου για τα δόγματα της πίστης μας. Το ίδιο στόμα, του παντεπόπτη Θεού και δημιουργού, που διέταξε να μην πιστεύουμε στα είδωλα, είπε και για την ηθική, τη δικαιοσύνη, την πραότητα, την ταπείνωση, την αγαθότητα, την επιείκεια, την αγάπη και για όλη την ομορφιά του τέλειου χαρακτήρα. Σ αυτά επιμένουν και αγωνίζονται οι ομολογητές του αναίμακτου μαρτυρίου, που είστε σεις «βασίλειον ιεράτευμα, έθνος άγιον» (Α Πέτ. β, 9).
Σταθείτε ακλόνητοι και κρατήστε τις πατερικές μας παραδόσεις για να δοξαστεί το πανάγιο όνομα του Θεού και για να σας καταμετρήσει μαζί με τους προγενέστερους πατέρες, που άθλησαν νόμιμα, όταν η πρόνοια το επέτρεπε. Όταν δίνονται αφορμές φιλοδοξίας, εγωισμού και προβολής και ο μοναχός αρπάζει την ευτέλεια και την ταπείνωση δεν είναι αυτά άθληση; Όταν δίνονται αφορμές άνεσης και τρυφής, που η θεότητα της φιληδονίας προβάλλει, και ο μοναχός παραιτείται, και με λόγια και με πράξη κρατά την κακοπάθεια και εγκράτεια, δεν είναι αυτό αγώνισμα; Με ποια λοιπόν μέσα θα επιβληθεί και θα επικρατήσει η πολύπλευρη αμαρτία όταν, «Οι του Χριστού», απορρίπτούν ήδη απο την προσβολή την έννοιά της;
Αυτό είναι το δικό μας μαρτύριο, τιμιώτατοί μου αδελφοί, ειδικά στους καιρούς μας, που χαλάρωσαν τα ήθη και καταπατείται χωρίς οίκτο η αξιοπρέπεια της προσωπικότητας. «Στώμεν» με θάρρος και παρρησία στις υποδείξεις των Πατέρων μας, στην τήρηση της πρακτικής επιστήμης, με την οποία ελέγχουμε τα νοήματα από τη στιγμή της εισόδου τους στη φαντασία, τη λεγόμενη προσβολή, και κατά τη Γραφή «εάν πνεύμα του εξουσιάζοντος αναβή επί σε, τόπον σου μη αφής» (Εκκλ. ι, 4) και «εις τας πρωΐας (της προσβολής) απέκτεινον πάντας τους αμαρτωλούς της γης» (Ψαλμ. ρ, 8).
Εάν με συνεχή μνήμη και επίκληση του πανάγιου ονόματος του Κυρίου μας σταθούμε στην είσοδο των προσβολών, που μας υποκινούν στο συμβιβασμό της ένοχης ζωής και δεν υποχωρήσουμε, με την πνευματική μας πανοπλία θα αποτρέψουμε τους εισβολείς, προβάλλοντας με παρρησία την ενάρετή μας βούληση, την ένθεη ομολογία. Γνωρίζουμε τον αισθητό και νοητό πόλεμο, έχουμε και αίσθηση και πείρα της παρουσίας του Κυρίου μας με την παντοδύναμη χάρη του. Είμαστε έτοιμοι «ου μόνον τον δεθήναι, αλλά και αποθανείν υπέρ του ονόματος του Κυρίου» (Πράξ. κα, 13).
Ο υποτακτικός στην υπακοή του. Ο ψάλτης και αναγνώστης στην τάξη του με ευλάβεια. Ο οικονόμος στην ακρίβεια της τάξης και λειτουργίας των διακονημάτων. Ο ξενοδόχος με πραότητα και καλωσύνη να επιβάλλει την τάξη και αρμονία στους επισκέπτες. Ο μάγειρας να προσέχει την παρασκευή των φαγητών, για να μη δυσανασχετούν ειδικά οι γέροντες και ασθενείς. Οι τραπεζοκόμοι να προσέχουν την καθαριότητα και διανομή των φαγητών με ευταξία. Όλοι και όλα να γίνονται κατά την ιερή μας παράδοση, ώστε όλη η αναστροφή μας να είναι ομολογία ανθρώπων ευλαβών και θεοφοβούμενων και όχι σύστημα ανθρώπων «μη εχόντων ελπίδα» (Εφ. β, 12).
Αν έτσι σκεφτόμαστε και πράττουμε θα ακούσουμε από τον Κύριο «ότι ου μακράν είμεθα της βασιλείας του» (Μάρκ. ιβ, 34). Όταν μοιάζουμε με «λύχνον φαίνοντα εν αυχμηρώ τόπω» (Β Πέτ. α, 19) στην κοιμισμένη γενιά μας, δεν θα νυστάξουμε, γιατί δεν πολεμούμε μόνοι μας, αφού «μείζων εστίν ο εν ημίν ή ο εν τω κόσμω» (πρβλ. Α Ιω. δ, 4) πονηρός διάβολος, ο άρχοντας του κακού και της αμαρτίας. Με παρρησία ο Κύριός μας δηλώνει ότι «μεθ υμών ειμι» «και ουκ αφήσω υμάς ορφανούς» (Ιω. ιδ, 18), αλλά θα παραμένει «μεθ ημών ως της συντελείας του αιώνος» (Ματ. κη, 20).
Μη μικροψυχούμε στις μεταβολές και αλλοιώσεις του συνεχούς πολέμου. Δεν γίνεται ποτέ αυτόματη μεταβολή ούτε και σ αυτές τις καταστάσεις της σωματικής υγείας, αλλ απαιτείται χρόνος αποκατάστασης όοποιασδήποτε βλάβης. Και στην πνευματική ζωή δεν γίνεται αυτόματη απαλλαγή τόσων συνηθειών και έξεων, που σταθεροποιήθηκαν στον εαυτό μας, όταν ζούσαμε στο παλιό περιβάλλον μας. Γι αυτόν το λόγο, παρακαλώ την αγάπη σας, να έχετε υπομονή. Περιμένοντας τη συνεργασία της θείας Χάρης θα κερδίσουμε το βραβείο, που οι « υπομένοντες εις τέλος» (Ματ. ι, 22) δικαιούνται.
Ξεχνούμε το διάλογο του αγιώτατου εκείνου Γέροντα, που τον ρωτούσε ευλαβής νέος μοναχός, γιατί δεν απαλλάσσεται από τους πολέμους του και δεν βλέπει το πλήρωμα της Χάρης και των αρετών;
- Παιδί μου, δεν τηρείς τον κανόνα σου;
- Ναί, λέγει ο νέος.
- Παιδί μου, πόσο χρόνο έχεις στο μοναχικό σου στάδιο;
-Οκτώ χρόνια, Γέροντα.
Τότε ο Γέροντας με ταπεινό είδος θλίψης του λέγει:
- Παιδί μου, είμαι εδώ εβδομήντα χρόνια και δεν πήρα ακόμα το πλήρωμα των προσδοκιών μου και συ ανησυχείς από τώρα;
Η πάνσοφη πρόνοια της θείας Χάρης, που μας περιθάλπει ακούραστα και μητρικά, δεν μας βραβεύει, αν δεν αποκτήσουμε μαζί με την προσπάθεια και την πείρα, όπως εμείς δεν δίνουμε σε παιδιά εργαλεία επικίνδυνα. Εύκολα πλησιάζει η Χάρη αυτόν που θέλει να μετανοήσει και ζητά τη βοήθειά της, αν και αμαρτωλός και ασεβής. Δύσκολα όμως πλησιάζει αυτόν που είχε γνώση και πείρα και πρόδωσε τη δωρεά. Επειδή η άρνηση και προσβολή ανάγεται στην ίδια τη θεία Χάρη, που πρόδωσε ο λιποτάκτης, δεν επιστρέφει αυτή εύκολα. Πρέπει με επιμονή ο λιποτάκτης να αποκτήσει και την πείρα του «φυλάσσειν» και όχι μόνον του «εργάζεσθαι». Ο Θεός των Πατέρων να μας δώσει δύναμη σε όλα.
ΚΑΤΗΧΗΣΗ 28η
Η τήρηση του νου και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Αδελφοί και πατέρες, οφείλουμε να στρέφουμε το νου μας, με όση δύναμη έχουμε, στο σκοπό του αγώνα μας, γιατί αυτός είναι ο κυβερνήτης και κύριος του εαυτού μας. Κατά το λόγιο «νους ορά και νους ακούει». Ο ελεύθερος νους είναι απαραίτητο μέσο για τη γνώση και τήρηση του θελήματος του Κυρίου, γι αυτό και σε μας τους μοναχούς επιβάλλεται, ως καθήκον, η τήρηση του νου. «Σχολάσατε και γνώτε, ότι εγώ ειμι ο Θεός» (Ψαλμ. με, 10) και πάλι: «Ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος εστιν ο αγαπών με» (Ιω. ιδ, 21). Ο «έχων» είναι όποιος με προθυμία ερευνά και μαθαίνει την έννοια των νοημάτων του θείου νόμου. Ο νους, λοιπόν, είναι το κύριο μέσο γι αυτήν την επιτυχία. Το δύσκολο δεν είναι η γνώση των εντολών, αλλά η πονηριά και κακότητα του εχθρού μας, που με δόλο νοθεύει με ακατονόμαστες προφάσεις το πνευματικό μας καθήκον. Μόνο η τήρηση και η προσοχή του νου μας απαλλάσσει από τον κίνδύνο της πλάνης και των υπόλοιπων αφορμών, που προξενούν τα ποικίλα αίτια. Γι αυτό σας θυμίζω συνεχώς να φυλάσσετε το νου με την προσπάθεια της ευχής, ακούραστα. Όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος, «νους μη σκεδαννυμένος (όταν δεν διασκορπίζεται) επί τα έξω, επάνεισι (επιστρέφει) μεν προς εαυτόν, δι εαυτού δε προς την περί Θεού έννοιαν αναβαίνει» (Επιστολή β, Γρηγορίω Εταίρω ΕΠΕ τ. α σ. 64). Η ήττα μας δεν προέρχεται από την κακή χρήση των νοημάτων, που προηγούνται στον πλανεμένο νου και ακολουθεί η αμαρτωλή πράξη, που είναι η παράχρηση μέσω των πραγμάτων; Αλλωστε η υγιής και λογική σκέψη δεν είναι το χαρακτηριστικό του ανθρώπου;
Γι αυτό, παρακαλώ την αγάπη σας. Όλη σας η προσπάθεια να αφορά αυτόν τον αγώνα, εάν θέλουμε να κερδίσουμε την πάλη. Ο Κύριος μας υπενθυμίζει οτι «ο μη ων μετ εμού κατ εμού εστι, και ο μη σννάγων μετ εμού σκορπίζει» (Ματ. ιβ, 30). Πως θα είναι συνεχώς μαζί με το Θεό ο μοναχός, χωρίς τη μνήμη και επίκλησή του; Δεν μας παραγγέλλούν οι Πατέρες «μνημονευτέον Θεού η αναπνευστέον» και πάλι, «Ιησού ονόματι μάστιζε πολεμίους»;
Ποιό σκοπό είχε η μαρτυρική προσπάθεια του οσιώτατου Πατέρα μας να αποφεύγει τους ανθρώπους, να ησυχάζει απόμερα, και με βία να κρατά το νου του στο Θεό και τη θεωρία του, πιέζοντας τη φύση σε σκληρούς και απαραμύθητους αγώνες; Θα είμαστε αναπολόγητοι εμείς που καταγόμαστε απ αυτήν τη ρίζα, αν αγνοούμε τη σημασία της τήρησης του νου, που είναι η πρώτη και κύρια βάση και αρχή της πνευματικής ζωής και προόδου!
Η επιμονή μου στην προσοχή τον νου είναι δικαιολογημένη, αφού σ αυτό το σημείο στέκεται όλη μας η ενέργεια και δράση. Ο Παύλος ορίζει ότι οφείλουμε να γνωρίζουμε τα νοήματα των πονηρότατων εχθρών μας. «Ου γαρ τα νοήματα αυτών αγνοούμεν» (Β Κορ. β, 11). Μετά, πως θα δεχτούμε φωτισμό από τη θεία Χάρη, στον οποίο υπάρχει ο θείος ζήλος, από τον οποίο παίρνουμε δύναμη για δράση και ενέργεια; Η έδρα της Χάρης είναι ο νους. Αν ο νους είναι σκοτισμένος ή αιχμάλωτος και εμπαθής, η Χάρη τον αποστρέφεται. Χωρίς τη Χάρη ο άνθρωπος είναι το πτώμα του παλαιού ανθρώπου, το θύμα του αντιστρατευόμενου νόμου της διαστροφής. Τότε επικρατεί η βασιλεία της φθοράς και του θανάτου. Για ποιό λόγο ο Κύριος μας τράβηξε από τον κόσμο; «Εξέλθετε εκ μέσου αυτών και αφορίσθητε και ακαθάρτου μη άπτεσθε, καγώ εισδέξομαι υμάς, και έσομαι υμίν εις πατέρα» (Β Κορ. στ, 17). Η έξοδος και ο χωρισμός δεν είναι τοπικός, αλλά τροπικός. Ο νους είναι ο κύριος και αίτιος του νέου τρόπου ζωής, του μοναχικού βιώματος.
Πολλές φορές αναφέραμε τα αποτελέσματα της εργασίας του φωτισμένου νου. Θα αναφερθούμε τώρα στη σημασία της ένωσής μας με τα θεία μυστήρια, που είναι τα μέσα μεταφοράς και ανάβασής μας στις θείες επαγγελίες, όπου και το κέντρο του προορισμού μας.
Πάντοτε να θυμάστε την υπερβολική αγάπη του Κυρίου μας. Δεν μας εγκατέλειψε στο σκοτάδι της αγνωσίας μας, αλλά «όντας ημάς νεκρούς τοις παραπτώμασι σννεζωοποίησε τω Χριστώ, και συνήγειρε και συνεκάθισεν εν τοις επουρανίοις» (Εφ. β, 5, 6). Αυτό έγινε μόνο με τη Χάρη των μυστηρίων, που μας δώρισε μέσω της Εκκλησίας ο Κύριός μας. Τα θεία μυστήρια, αν και φαίνονται αισθητά, έχουν υπερφυσικές ιδιότητες. Είναι αισθητοί τρόποι μετάδοσης της Χάρης. Δεν λειτουργούν όμως μαγικά, εάν δεν υπάρχει η πίστη και το κατά Θεό βίωμα.
Το συγκλονιστικώτερο μυστήριο, που ποτέ δεν θα κατανοηθεί ούτε στο παρόν, ούτε στην αιωνιότητα, είναι το πανάγιο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, που η απέραντη και θεοπρεπέστατη παναγάπη και οικονομία του Κυρίου χάρισε στους ανθρώπους.
Στην καθημερινή μας ζωή, η πρακτική εκδήλωση της αληθινής αγάπης, που φανερώνει την ενότητα και επαφή στους συγγενικούς ή σε άλλους υγιείς δεσμούς, εκδηλώνεται με το σεμνό εναγκαλισμό ή το «άγιο φίλημα», κατά τον Παύλο. Ο Κύριος ξεπέρασε αυτούς τους τύπους και τα σύμβολα. Δεν αρκέστηκε στον εναγκαλισμό και το φίλημα, αλλά προχώρησε βαθύτερα στην υποστατική ενότητα με μας. Καταδέχεται να μεταδώσει τον εαυτό του, το πανάγιο σώμα και το αίμα του «εις πάντας αρμούς, εις νεφρούς εις καρδίαν» , ώστε να γίνουμε «σύσσωμοι» και «σύναιμοι» με αυτόν και πρακτικά να λάβουμε μέρος (μεταλάβουμε) στη θεία παναγάπη. Γι αυτό μας αποκαλεί «φίλους» και «αδελφούς» του και μας εισάγει, μέσω του εαυτού του, προς τον Πατέρα και έτσι «ουκέτι εσμέν ξένοι και πάροικοι, αλλά συμπολίται των αγίων και οικείοι του Θεού» (Εφ. β, 19).
Αν έχουμε συνεχώς στο νου μας το νόημα αυτού του ακατάληπτου μυστηρίου, δεν θα μας χρειαστούν άλλες θεωρίες και βοηθήματα, για τη συνέχιση του σταυροφόρου βίου μας. Πως είναιι δυνατό να περιγραφεί η έμπρακτή του παναγάπη, που με τόσο πατρικό αυθορμητισμό μας εισάγει σε όλο το ένσαρκό του είναι, όταν μας λέει «εγώ ειμι ο άρτος της ζωής. Ο ερχόμενος προς με ου μη πεινάση... ούτος εστιν ο άρτος ο εκ του ουρανού καταβαίνων, ίνα τις εξ αυτού φάγη και μη αποθάνη. Εγώ ειμι ο άρτος ο ζων ο εκ του ουρανού καταβάς. Εάν τις φάγη εκ τούτου του άρτου, ζήσεται εις τον αιώνα. Και ο άρτος δε ον εγώ δώσω, η σαρξ μου εστιν, ην εγώ δώσω υπέρ της του κόσμου ζωής... εάν μη φάγητε την σάρκα του υιού του ανθρώπου και πίητε αυτού το αίμα, ουκ έχετε ζωήν εν εαυτοίς. Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα, έχει ζωήν αιώνιον... η γαρ σαρξ μου αληθώς εστι βρώσις και το αίμα μου αληθώς εστι πόσις. Ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ, καθώς απέστειλέ με ο ζων πατήρ καγώ ζω δια τον πατέρα και ο τρώγων με κακείνος ζήσεται δι εμέ. Ούτος εστιν ο άρτος ο εκ του ουρανού καταβάς... ο τρώγων τούτον τον άρτον ζήσεται εις τον αιώνα» (Ιω. στ, 35 - 58). Ο χριστοφόρος Παύλος λέγει παράλληλα, πάσχοντας όσα γράφει: «Οσάκις γαρ αν εσθίητε τον άρτον τούτον και το ποτηριον τούτο πίνητε, τον θάνατον του Κυρίου καταγγέλλετε, άχρις ου αν έλθη» (Α Κορ. ια, 26).
Η περιγραφή, σχεδόν των περισσότερων λόγων του Κυρίου μας, για το υπέρτατο μυστήριο της μετοχής μας στο τίμιο σώμα και αίμα του, αν περιστρέφεται συνεχώς στο νου μας, θα είναι ένα από τα κύριώτερα μέσα της παραμονής μας με τη Χάρη. Η παράταση του θείου ζήλου θα μας συγκρατεί στη φυλακή και τήρηση των καθηκόντων μας, που απαιτούνται ως ολοκλήρωση της ομολογίας, την οποία δώσαμε δύο φορές, στο βάπτισμα και στο σχήμα της κουράς μας, ως μοναχοί.
Όπως προαναφέραμε, τα θεία μυστήρια είναι παντοδύναμα. Αν λείπει όμως η υποταγή μας στην ακρίβεια των εντολών δεν μας βοηθούν, γιατί μετέχουμε τυπικά. Οφείλουμε να συνιστούμε εαύτούς «αξίους της κλήσεως ημών ης εκλήθημεν, μετά πάσης ταπεινοφροσύνης και πραότητος, μετά μακροθυμίας, ανεχόμενοι αλλήλων εν αγάπη» (πρβλ. Εφ. δ,1-2). Και άλλοτε σας ερμήνευσα τη σημασία της συμπάθειας και ανεκτικότητας και πόσο ο Θεός τις αποδέχεται. Αυτό να μην το αμελείτε, γιατί είναι πραγματικότητα ο λόγος του Κύυρίου « εν ω μέτρω μετρείτε μετρηθήσεται υμίν» (Ματ. ζ, 2). Τις πολλές αδυναμίες μας στο θέμα της φιλοπονίας, που οφείλονται στη βιολογική μας αθλιότητα, τις συμπληρώνει, αν προσέχουμε, η συμπάθεια και η αγάπη, αφού ο Θεός μας είναι η αυτοαγάπη και εξευμενίζεται, όταν ανεχόμαστε με αγάπη το συνάνθρωπό μας, όπως ο ίδιος ανέχεται εμάς. Αν η εντολή είναι να αγαπούμε τους εχθρούς, πόση αγάπη πρέπει να δείχνουμε στους ομόψυχους αδελφούς και ομοϊδεάτες και μάλιστα όταν με αυτό το μέσο κάμπτουμε την εναντίον μας θεία δικαιοσύνη;
Στην καταθλιπτική πίεση του άκρατου μετεωρισμού, σας θυμίζω τη λογική άμυνα. Κατάπαυση του μετεωρισμού χωρίς πάλη και άμυνα δεν γίνεται, γιατί δεν προέρχεται αυτός μόνο από τη φαντασία, αλλά και από τον εχθρό διάβολο, ειδικά όταν απουσιάζουν αίτια μέσω των οποίων προκαλεί τις αισθήσεις και τα πάθη. Πέραν της επίμονης θείας επίκλησης και της ευχής, επωφελέστατος τρόπος της ανάσχεσης του μετεωρισμού είναι η ενθύμηση της ζωής του Κυρίου μας και των βιωμάτων των ανά τους αιώνες αγίων μας. Ειδικά των οσίων Πατέρων μας, που είχαν τα ίδια συστήματα και στόχους και άρα και τους ίδιους πολέμους και πειρασμούς.
Όλα αυτά περιστρεφόμενα στη μνήμη μας, ανυψώνουν το ηθικό μας και ενισχύουν την πίστη μας, ώστε να μην παραδεχόμαστε την αποθάρρυνση, που συνεχώς ο διάβολος μας προβάλλει στα διάφορα μας λάθη, που πολλές φορές προκαλεί η απειρία μας. Υπάρχει καλύτερο παράδειγμα καρτερίας από τον Κυριό μας; Τον κοροΐδευαν και τον πείραζαν, όσοι εκτελούσαν τις εντολές του διαβόλου, και αυτός τους ανεχόταν, ενώ μπορούσε να τους καταργήσει μόνο με ένα βλέμμα. Δεν είναι αρκετή η ανεκτικότητα και μακροθυμία του Χριστού μας, για να καταστείλει το θυμό, την οργή ή το πείσμα, όταν μας κυκλώνουν; Για την αναστολή της αντεκδίκησης σ αυτούς που μας πειράζουν δεν είναι αρκετό, όταν ακούμε τον Κυριό μας από το σταυρό να συγχωρεί τους σταυρωτές του;
Ναί, αδελφοί μου. Υπάρχει ανάγκη σοβαρής άμυνας στον αόρατο πόλεμο, που αδιάκοπα μας περικυκλώνει. Προηγείται όμως η ακρίβεια της πρακτικής μας. Να επιμένετε στο πρόγραμμα. Ποτέ μην το παραβιάζετε. Οπως ο μωσαϊκός νόμος διέτασσε να μη γίνονται δεκτά για θυσία ελαττωματικά ζώα, έτσι και στην Πνευματική θυσία δεν πρέπει να γίνονται λειψά δώρα και προσφορές, που είναι οι παραβιάσεις του προγράμματος. Ξεχνάτε με πόση ακρίβεια οι Πατέρες μας τηρούσαν τις εντολές και το πρόγραμμα; Ο αββάς Ποιμήν, όταν πήγε να πει τους λογισμους του, που ήταν τρεις, διήνυσε απόσταση μιας ημέρας. Εκεί ξέχασε να πει τον τρίτο λογισμό. Όταν επέστρεψε στο κελλί του και έβαλε το κλειδί να ανοίξει, θυμήθηκε το λογισμό. Δεν μπήκε μέσα. Γύρισε αμέσως πίσω περπατώντας τόση απόσταση αγόγγυστα, γιατί επρεπε να μείνει ακριβής στο πρόγραμμά του. Τότε τον επαίνεσε ο διορατικός Γέροντας και του προφήτεψε την προκοπή του για την ακρίβειά του. « Ποιμήν» , τον είπε, «αγγέλων ποιμήν και διαβοήσεταί σου το όνομα εν πάση γη Αιγύπτου». Αλλά ήταν μόνο αυτός που κρατούσε ακρίβεια στο πρόγραμμα όλη η στρατιά των Πατέρων μας, αφού γνώριζαν «ότι ουκέτι εαυτοίς ήσαν αλλά τω Κυρίω αυτών» και ζούσαν πάντοτε για την τήρηση των εντολών του;
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου